Vier jaar lang was Arjan Vliegenthart wethouder voor Sociale Zaken in Amsterdam. Ook menig lezer van de IJopener zal te maken hebben gehad met de veranderingen die hij tussen 2014 en 2018 doorvoerde op het gebied van werk en bijstand. Hij is een SP’er met als bijzonderheid dat hij belijdend christen is. In een onlangs verschenen boek legt hij verantwoording over zijn wethouderschap af.
Tekst Joost van der Vaart | IJopener
Vliegenthart is zoon van een dominee en groeide op in de Bijlmer. In 2014 werd hij wethouder in Amsterdam, voor de Socialistische Partij (SP). Hij kreeg de belangrijke portefeuille Werk, Participatie en Inkomen – een hele mondvol; zelf spreekt hij liever over Sociale Zaken. Nu ligt er een boek van hem in de schappen: Onder Amsterdammers. Vier jaar wethouder in 020, een vlot geschreven politieke belijdenis. Waarbij dat laatste woord wel bij hem past: Vliegenthart is gereformeerd en maakt daar – ook in zijn boek – geen geheim van. Waar nodig haalt hij met instemming de bijbel aan, een grote zeldzaamheid onder hoofdstedelijke bestuurders. Vooropgesteld: Onder Amsterdammers is een politiek boek. Het is ook een boek met veel reclame voor oud-wethouder Vliegenthart. Hij staat uitvoerig stil bij de veranderingen die hij tot stand heeft gebracht; bij de politieke kwesties waarvoor hij zijn nek heeft uitgestoken. Maar los van de public relations die hij als auteur bedrijft, het is hem gegund, moet de constatering luiden dat Arjan Vliegenthart in zijn vierjarig wethouderschap erin is geslaagd iets te maken van zijn lastige portefeuille.
Uit de bijstand
Zo heeft hij opmerkelijk veel mensen uit de bijstand weten te krijgen: ongeveer 23.000 Amsterdamse bijstandsgerechtigden vonden de afgelopen jaren een baan. 15.000 Amsterdammers met een uiterst gering perspectief op betaalde arbeid verrichten nu op gezag van hun wethouder vrijwilligerswerk of mantelzorg. Aan deze ontwikkelingen zal ook de goed draaiende economie sterk hebben bijgedragen, maar dat doet niets af aan de inspanningen van Vliegenthart. Die kun je gerust baanbrekend noemen. Iets waarmee Amsterdam zich positief wist te onderscheiden, te midden van bestuurlijke wanprestaties als de uit de hand gelopen drukte. Ook lezers van de IJopener zullen misschien te maken hebben gekregen, direct of indirect, met Vliegentharts werk als stadsbestuurder en de veranderingen die hij op sociaaleconomisch gebied doorvoerde. Het lijkt wel of Vliegenthart heeft voorvoeld dat de kans niet groot was dat hij er nog een termijn als wethouder bij zou krijgen. Het was al heel wat dat zijn partij kon gaan meebesturen in Amsterdam, een mogelijkheid die slechts weinigen hadden voorzien. Over de collegeonderhandelingen in 2014, door Vliegenthart uitvoerig belicht, zullen we niet uitweiden. Maar vast staat dat het voor de Partij van de Arbeid een bittere pil is geweest dat de portefeuille Sociale Zaken bij de grote ideologische concurrent terecht kwam. Hoe dan ook, Vliegenthart kon in 2014 aan de slag en deed dat met verve en energie. Zijn tijd bleek inderdaad kort. Hij keerde niet terug in het nieuwe college. Zijn werk wordt nu door Rutger Groot Wassink van GroenLinks gedaan.
Weerbarstige praktijk ‘Wethouder werkgelegenheid is misschien de mooiste titel die ik gekregen heb’, schrijft hij ergens. ‘Omdat deze naam het vermogen veronderstelt dat ik daadwerkelijk banen zou kunnen creëren.’ Dat de praktijk veel weerbarstiger is, heeft Vliegenthart vanaf de eerste dag ervaren. ‘Natuurlijk, ik heb mogen investeren in de werkbrigade, een project waarbij we mensen die langdurig zonder werk zaten aan een echte baan met echt loon konden helpen, maar 500 banen op meer dan 40.000 bijstandsgerechtigden voelt vaak als een druppel op een gloeiende plaat’, schrijft hij relativerend.
Sociale werkplaatsen
Mooi in het boek is de beschrijving van de aanvaringen die Vliegenthart heeft gehad met zijn collega op landelijk niveau, staatssecretaris Jetta Kleinsma van Sociale Zaken (PvdA). Hoe je het ook wendt of keert, zij is het gezicht geworden van de bezuinigingsoperatie op de sociale werkplaatsen, een ingreep die bij Vliegenthart geen genade vindt. Zijn politieke gelijk heeft hij nu gehaald: de Partij van de Arbeid heeft afstand genomen van deze ingrijpende bezuiniging, die ongetwijfeld veel stemmen heeft gekost. Om nog wat zout in de wond van de sociaaldemocraten te wrijven, schreven kortgeleden twee volkomen ongelijksoortige gelegenheidspartners – werkgeversorganisatie VNONCW en Vliegentharts SP – in een opinieartikel, dat het kabinet de sluiting van de sociale werkplaatsen moet terugdraaien. Het kan verkeren. Onder Amsterdammers is een boek met twee gezichten. Een politiek en een menselijk gezicht. Het is misschien wat vroeg om dit werkje ‘memoires’ te noemen – Arjan Vliegenthart is pas 39 jaar. Maar het biedt een interessante inkijk in het politiek-bestuurlijke bedrijf, als je de zelfpromotie even terzijde schuift. Vliegenthart blijkt een mensenman, iemand met hart voor de zaak. Of, zoals hij zelf schrijft, ‘Ook als ik slecht nieuws voor mensen had, ging ik erop af.’
Arjan Vliegenthart: Onder Amsterdammers. Vier jaar wethouder 020 Uitgeverij van Gennep Amsterdam (2018). 167 pagina’s. ISBN 9789461646767 / 14,95 euro
