52 Ik schaam me. Ik heb spijt. Én berouw. Als kind was ik maar wat trots op het feit dat ik verschil wist tussen ‘berouw’ en ‘spijt’ (dankzij een liedje van Robert Long nog wel), nu ben ik minder blij met die kennis, omdat ik een van de twee al erg genoeg had gevonden. Maar eerlijk is eerlijk: ik heb iets gedaan (alleen boeken van mannen op mijn eindejaarslijstje genoemd – berouw) en ik heb iets niet gedaan (het boek noemen dat mij echt aan het denken zette – spijt).
Het was een bewogen jaar. Alweer eentje. Grotendeels door privégedoe, maar ook door de boeken die ik las. Twee boeken eigenlijk. Het ene raakte me in mijn hart: Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad, ik zou er zo weer een stukje aan willen wijden, maar hou me in.
Het andere boek, het boek dat mij de ogen opende, aan het denken zette en mijn zelfbeeld deed kantelen was de essaybundel van Marja Pruis: Genoeg over mij – confessies van een ervaren schamer.
Jarenlang zei ik dat mensen niet zo moesten teuten over man-vrouw-verhoudingen, ik had nog nooit iets níét kunnen doen omdat ik een vrouw was. Mijn beste vriendin repliceerde steevast dat ik geen ambitie had, maar daar lachte ik dan om, want wat was daar nou toch weer mis mee? Als iedereen maar ambitie heeft om hogerop te komen, dan blijft er een hoop werk beneden liggen.
Maar goed, toen las ik dus de essays van Marja Pruis. Ik biecht ook maar meteen op dat ik ‘essays’ altijd een eng genre vond, waar ik met een boogje omheen liep. Doodsbang dat ik er niks van zou snappen, dat ik me ontmaskerd zou voelen als intellectuele onbenul. Dat ik deze bundel toch ging lezen kwam door mijn lieve collega Mieke die het boek herhaaldelijk onder mijn aandacht bracht en het uiteindelijk gewoon bij me door de brievenbus gooide. Toen moest ik wel.
En toen gebeurde er van alles. Ten eerste bleek het reuze mee te vallen met Het Essay an sich. Ik kon het prima aan. Er zijn vast doorwrochtere varianten denkbaar, maar deze gingen erin als goeie chips (per zak).
En toen kwam langzaam het inzicht dat het veel erger met me was gesteld dan ik ooit had kunnen bedenken of had durven toegeven. Ik heb het boek uitgeleend (ik hoop aan een man maar waarschijnlijker aan een vriendin die ook wel wat nieuwe inzichten kon gebruiken), en kan dus niet bladeren of citeren, u zult het moeten doen met het gevoel dat me na het lezen is bijgebleven. Een van ergste diagnoses was toch wel dat ik leed aan het gastvrouwsyndroom – altijd maar het iedereen naar de zin willen maken. Ik vond dat altijd normaal, waarom zou je het niet doen? Maar het gaat ten koste van een hoop andere dingen en dat zag ik nooit. Nu wel. Marja Pruis liet me zien dat alle dingen waarover ik heel streng was voor mezelf niet eens zozeer typisch vrouwelijk, maar toch vooral heel menselijk waren. En dat er dus geen enkele reden was om mezelf bestraffend toe te spreken over bepaalde gedachten. Dat ik het mechanisme erachter doorzag was vele malen belangrijker. En ik was niet alleen! Essay na essay vielen er puzzelstukjes op z’n plaats, stukjes die jaren hadden rondgedwarreld op zoek naar een veilig heenkomen. Ik schoot van schaamte naar herkenning naar het bevrijdende gevoel van erkenning, sloeg met de vuist op tafel, maar bovenal voelde ik een soort innerlijke rust die ik niet kende.
Voor u nu naar de winkel rent om dit boek aan te schaffen in de hoop dit hele proces ook te ondergaan, waarschuw ik nog even: door Pruis ging ik ook een boel andere boeken lezen die mijn werdegang vooruithielpen, ik heb al een tijdje therapie en een fijne nieuwe liefde – ik wil maar zeggen dat Genoeg nu over mij geen zelfhulpboek is en geen instanthandleiding voor een beter leven.
Maar goed, ik noemde het boek dus niet in mijn eindejaarslijstje voor Linnaeus Boekhandel. Waarom niet? Een laatste restje vleierij? Schaamte? Was mijn gevoel zozeer met het boek op de loop gegaan dat ik het boek niet meer als ‘boek’ zag, maar als iets groters, iets wat je niet zo één, twee, drie op een lijstje zet?
Ik ga er niet meer over nadenken. Het is gebeurd. Ik hoop dat ik het nu een beetje goed heb gemaakt en zo niet, dan is het jammer.
Ik wens u, als laatst overgebleven lezer onder aan dit stukje een heel gelukkig, rustig en zelfbewust nieuwjaar toe.
Genoeg nu over mij – confessies van een ervaren schamer
is geschreven door door Marja Pruis
en uitgegeven door Nijgh & Van Ditmar.
Edith Vroon is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
