Niemand die de media ook maar enigszins volgt kan het ontgaan zijn: het mooie initiatief van Gastvrij Oost om 30 vluchtelingen kleinschalig te huisvesten in een leegstaand kantoor aan de Mauritskade. Over vluchtelingen wordt heel veel gezegd en geschreven. In dit artikel doe ik een poging een net weer ander perspectief op de problematiek te schetsen.
Door Arie van Tol | Beeld Maarten Doedes
De groeiende stroom vluchtelingen is een gegeven, voor Nederland, voor Amsterdam en dus ook voor Amsterdam Oost. Aan veel kwesties ga ik voorbij. Voor mij is het geen vraag of we ruimhartig met vluchtelingen moeten omgaan. Als asielzoekers worden afgewezen moet dat vooral geen jaren hebben geduurd. Het verlenen van een status natuurlijk al evenmin.
Er zal dus voor alle vluchtelingen – in nota’s wordt dat begrip beperkt tot zgn. statushouders en zijn asielzoekers (nog) geen vluchtelingen – ruimte gemaakt moeten worden. Ruimte in brede zin: natuurlijk staat huisvesting voorop, maar maatschappelijke deelname in velerlei vormen is eveneens van groot belang. Naast huisvesting worden in bestuurlijke nota’s de volgende thema’s genoemd: taal en inburgering; maatschappelijke participatie en burgerschap; onderwijs en scholing; werk, inkomen en ondernemerschap en welzijn en gezondheid.
Ambitie
De gemeente Amsterdam heeft in het Beleidskader Vluchtelingen 2015 – 2018 ambitieuze doelstellingen geformuleerd bij al deze thema’s Er is niets tegen ambitie. Maar als de uitvoeringspraktijk zo te wensen overlaat – ik noem het meest concrete voorbeeld: er is in drie jaar tijd een achterstand van 910 (ruim een derde van het totaal) ontstaan bij huisvesting van statushouders – wekt papieren voortvarendheid vooral wantrouwen.
In de inleiding van de nota beroept Amsterdam zich op een groots verleden. Het zichzelf toebedelen van een goed rapportcijfer doet op zijn minst gemakzuchtig aan. ‘De coalitie in Amsterdam heeft de meeste doelen uit hun akkoord nu al bereikt’, kopte dagblad Trouw onlangs. Hoe snel kan de kritische oppositietoon van de SP – samen met D66 en VVD vormen zij de coalitie – verkeren in zelfingenomen en vooral ook misplaatste tevredenheid?
Huisvesting
Er is niet alleen een tekort aan woningen voor vluchtelingen. Voor alle andere groepen die aangewezen zijn op sociale huurwoningen geldt dat tekort evenzeer. De huizenprijzen stijgen; in de communis opinio vooral een teken dat de economie aantrekt. Maar in combinatie met de daling van het aantal beschikbare sociale huurwoningen vooral toch een signaal van verdere tweedeling.
Trots wordt door het Amsterdamse bestuur benadrukt dat er wel 50.000 nieuwe woningen worden gebouwd de komende 10 jaar. Het is allerminst zeker dat een substantieel deel van die nieuwbouw voor de sociale huursector is. Even twijfelachtig is het of er veel Amsterdammers uit goedkope woningen zullen doorstromen naar nieuwbouw. Welgestelden van buiten Amsterdam blijken meer dan de helft uit te maken van de nieuwe bewoners in nieuwbouw. Anders gezegd: het is niet waarschijnlijk dat het aantal beschikbare woningen voor vluchtelingen en andere groepen die aangewezen zijn op de sociale voorraad zal toenemen door de nieuwbouw van 50.000 woningen. Leegkomende sociale huurwoningen worden nog altijd of in de verkoop gedaan of de huren ervan worden opgetrokken naar zoals dat heet marktconform niveau. En tot nog toe zijn er in Amsterdam weliswaar kantoorgebouwen geschikt gemaakt voor bewoning, de nieuwe bewoners waren studenten en bewoners uit het midden- of dure segment. Er lijken specifieke maatregelen nodig om fysieke ruimte te maken voor vluchtelingen. Ook om het getal van 2034 woningen voor vluchtelingen in 2016 waar te maken.
Werk
Met werk is het zo mogelijk nog lastiger gesteld. De gemeente kan bij huisvesting een rol spelen, bij werk is die rol voornamelijk indirect. In de voorwaardensfeer zijn maatregelen mogelijk: taallessen, scholing en het wegnemen van bureaucratische belemmeringen. Maar aan banen scheppen doet de overheid niet. Het aantal banen zal ook in Amsterdam niet noemenswaardig meer groeien, is de verwachting. De economische voorspoed van de stad komt een selecte groep ten goede. De groep met erg ongunstige perspectieven op de arbeidsmarkt (waaronder laag opgeleide jongeren, 50plussers, maar ook mensen in vele specifieke beroepsgroepen) is ook groeiende. De verschillen worden alsmaar schrijnender.
Dat steeds meer voorheen betaalde taken nu uitgevoerd worden door vrijwilligers bestrijdt de gemeente Amsterdam nauwelijks. Ook is er geen beleid dat beoogt de grote verschillen in inkomens terug te dringen. Een eerlijker arbeidsverdeling is geen issue. Al met al ziet het er daardoor ook voor vluchtelingen niet rooskleurig uit. Zelfs goed opgeleide vluchtelingen, onder de Syriërs zijn er vele, blijken ook na enkele jaren maar moeilijk aan een baan te komen.
Dwars door Oost Debat
|
Een groot tekort aan banen is dus het eerlijke verhaal. De ambities waarmaken bij het scheppen van zo goed mogelijke voorwaarden voor vluchtelingen lijkt voor Amsterdam het hoogst haalbare. Voorwaarden om de kansen op werk te vergroten, dat blijft daarbij de kern. Als een betere verdeling van arbeid voorlopig niet aan de orde is, getuigt wellicht het verschuiven van de focus naar zinvolle dagbesteding met voldoende inkomen van een wijzere visie. Een visie met consequenties, dat wel. De thema’s taal en inburgering, participatie en burgerschap, onderwijs en scholing en welzijn en gezondheid zouden een minder instrumentele betekenis krijgen, en van zichzelf zin moeten bieden.
Vroeg
Een apart hoofdstuk vormen de asielzoekers die nog geen verblijfstatus hebben. Het COA (Centraal Orgaan Asielzoekers) heeft de huisvesting van hen volledig naar zich toegetrokken. Bij die machtsconcentratie willen enkele maatschappelijke organisaties op zijn minst vraagtekens zetten. Zouden partijen die bekend zijn met de Amsterdamse werkelijkheid niet veel beter al dan niet kleinschalige woonlocaties kunnen zoeken en organiseren?
Voor gewone huisvesting komt de groep zonder status niet in aanmerking. Maar wat zijn precies de regels en de praktijk bij de andere thema’s? Taal en inburgering wordt vaak al in een vroeg stadium aangeboden. De praktijk is nogal divers en weerbarstig. Hoe langer de maatschappelijke integratie uitblijft, hoe moeilijker het wordt. Bureaucratie en regels staan een actieve deelname, waaraan dan ook, nog al eens in de weg, zeker bij de groep zonder status.
Debat
Hoe maakt Amsterdam (Oost) voldoende ruimte voor vluchtelingen? Is het optimisme van het college gerechtvaardigd? Is het pessimisme van anderen en mijzelf niet even gemakzuchtig en uitzichtloos? Welke nuances zijn er aan te brengen? Dwars door de buurt en oost-online organiseren op maandag 9 mei daarover een debat. Wethouder Simone Kukenheim die ‘Vluchtelingen’ in haar portefeuille heeft (en Amsterdam Oost) en Loes Leatemia van Gastvrij Oost hebben toegezegd aan het panel deel te nemen.
Stellingen geven richting aan de avond: over huisvesting, over maatschappelijke deelname, over het in een zo vroeg mogelijk stadium aanbieden van voorzieningen aan vluchtelingen.
U wordt van harte uitgenodigd voor het Dwars door Oost Debat
‘Hoe maakt Amsterdam Oost ruimte voor vluchtelingen?’
maandag 9 mei in Q-Factory. Inloop vanaf 19.30 uur, aanvang 20.00 uur.
In de komende weken wordt het definitieve programma en de definitieve samenstelling van het panel daarop gepubliceerd.
Wilt u reageren of heeft u een idee voor een stelling? Reageer
Meer informatie
- Gemeente Amsterdam Programma huisvesting kwetsbare groepen 2016-2018
- Rijksoverheid WRR-Policy Brief 4-1, geen tijd te verliezen
- Gemeente Amsterdam Brief Voortgang huisvesting erkende vluchtelingen 12-01-2016
- Gemeente Amsterdam Brief Voortgang erkende vluchtelingen 30-09-2015
- www.gastvrijoost.amsterdam
- www.vluchtelingenwerk.nl
