9 Vroeger, terwijl de zuidelijk staten in Amerika fanatieke voorstanders van de slavernij waren, ontstond in de noordelijke staten een andere houding en waren de slaven vrijer. Middels een vluchtroute, ook wel ondergrondse spoorweg genoemd, vluchtten slaven van zuid naar noord. Colson Whitehead vertaalt de ondergrondse spoorweg tot een letterlijke ondergrondse spoorweg in zijn roman en neemt de lezer mee op het Pad naar de Vrijheid. Hij beschrijft de zwarte bladzijde uit het dagboek van Amerika.
In De ondergrondse spoorweg staat het leven van slaaf Cora centraal. Zij groeit op in Georgia op een katoenplantage. Haar moeder, Mabel, is gevlucht en Cora groeit min of meer alleen op, in de Keet. Wanneer de baas van de plantage overlijdt en de twee zoons, Terrance en James, het overnemen, verandert het leven. James is vriendelijk, maar Terrance is hard en kil. Wanneer Terrance ook de macht over de plantage waar Cora werkt overneemt, krijgt Cora een nog zwaarder bestaan. Zij besluit het eerdere aanbod van Caesar aan te nemen en samen vluchten ze met de ondergrondse spoorweg naar het noorden, op weg naar een beter leven.
Helaas blijkt de reis van Cora niet direct te leiden naar het betere leven. Vluchtend voor slavenjager Ridgeway, komt Cora in verschillende staten, waaronder South Carolina, North Carolina en Tennessee, waarbij ze keer op keer tot de conclusie komt dat de slavernij en de rassenscheiding van kwaad tot erger gaat.
Whitehead onderbreekt Cora’s vlucht met hoofdstukken over andere personages. Slavenjager Ridgeway, student Stevens, maar ook Caesar, moeder Mabel en gezinsopvang Ethel komen aan het woord. Ieder heeft zijn of haar eigen verleden en zijn of haar eigen verhaal en overtuiging. Op die manier creëert Whitehead zelfs een beetje begrip voor de andere kant. Bovenal zorgt hij met deze onderbrekingen voor een volledig verhaal. Hij geeft de lezer de kans de situatie te begrijpen en er een oordeel over te vellen.
Een mooi, klein verhaal dat toch schrijnend is, voert de boventoon, waarbij het licht aan de horizon steeds weer opnieuw gezocht wordt. Cora blijft hoop houden en daarmee houdt ze ook de hoop van de lezer in stand. Cora’s doorzettingsvermogen, haar kracht en haar wil en tegelijkertijd haar besef dat ze nooit echt vrij zal zijn doen pijn. Ondanks het feit dat het verhaal nergens écht voorspelbaar is, weet je als lezer waar het naartoe zal gaan. De ondergrondse spoorweg is zo’n boek dat je verslindt, maar niet uit wilt lezen, uit angst voor het verhaal op de laatste bladzijden.
____
De ondergrondse spoorweg is geschreven door Colson Whitehead,
vertaald door Niek Miedema en Harm Damsma
en uitgegeven door Atlas contact
Lisa Fase is boekverkoper bij Java Bookshop Javastraat 145
