Onderwijzer, schrijver en socialist Theo Thijssen (1879-1943) woonde en werkte een belangrijk deel van zijn leven in Amsterdam-Oost. Een expositie in zijn geboortehuis schetst zijn leven in Oost en geeft een tijdsbeeld van de buurt.
Door Anna ten Bruggencate | Beeld Theo Thijssen Museum
De jonge onderwijzer Theo Thijssen kreeg zijn eerste baantje op een lagere school aan de Mauritskade 44 in Amsterdam-Oost. Hij woonde in 1898 nog bij zijn moeder in West en liep elke dag drie kwartier naar zijn werk. Later woonde hij met zijn gezin lange tijd in de Laing’s Nekstraat 34 en verder aan de Hogeweg 55 en de Bredeweg 35 boven. Hij werkte het langst bij de Openbare Lagere School No. 104 in de Tweede Boerhaavestraat. Dat was toen nog op nummer 22, later op nummer 80, hoek Oosterpark.
Schreeuwen in Oosterpark
Oost vormt de achtergrond waartegen zijn boek ‘Schoolland’ zich afspeelt met als hoofdpersoon Meester Staal. Thijssen beschrijft hierin de wandelingen die hij met zijn leerlingen maakt door de bekende buurt: ‘… Op deze manier er te lopen, met z’n allen, terwijl ze eigenlijk op school moesten zitten, dat maakte alles weer anders, dat werd een traktatie op splinternieuwe dingen,’ schrijft ‘Meester Staal’. ‘En ikzelf? Ik ken de weg langs de Ringvaart toch, met het verre uitzicht over de vlakke landen; maar vanmiddag was het of ik er voor ’t eerst kwam.’
Ook wandelden zij naar Artis waar het nijlpaard maar niet uit het water wilde komen. En naar het eerste voetbalstadion waar Ajax speelde ter hoogte van het huidige Christiaan Huygensplein. Het Oosterpark vormde een dagelijkse uitvalbasis, waarover Thijssen/Meester Staal schrijft: ‘Om half elf, in ’t speelkwartier, ging ik met de klas een eindje het park in. Bij ons gewone punt van teruggaan bleven ze stilstaan. ‘He meester, magge we nou ’t hele park door?’ En ze hadden geen ongelijk, voor ons lag de wijde grote vijver, en ’t was om te schreeuwen, zo hoog en zo ruim als de blauwe lucht was.’
Appels stelen
Thijssen schreef over zijn eigen belevenissen en fantasieën als schoenmakerszoon uit de Jordaan in ‘Kees de jongen’. Hierna schreef hij een zogenaamd dagboek van meester Staal, een sterk op Thijssen lijkende onderwijzer op een volksschool in Amsterdam-Oost. Dit werden de boeken ‘Schoolland’ en ‘De gelukkige klas’. Hierin beschrijft hij herkenbare locaties zoals de Dappermarkt waar het voor de hongerige en wat ongedisciplineerde jongens niet moeilijk was om appels te stelen.
Onderwijzer en socialist
In 1921 werd Theo Thijssen lid van het hoofdbestuur van de Bond van Nederlandsche Onderwijzers en ook redacteur van de bondsbladen. Dit was tot zijn spijt niet meer te combineren met zijn werk voor de klas. Thijssen was geen onderwijsvernieuwer; het enige dat hij wilde was meer waardering voor de klasse-onderwijzer. Toch werd hij steeds meer beschouwd als autoriteit op onderwijsgebied. Daardoor kwam hij als socialist in de gemeentelijke en landelijke politiek terecht.
Gevangen
Na de Februaristaking in 1941 pakten de Duitsers de gepensioneerde vakbondsleider op en zat hij anderhalve maand gevangen aan de Amstelveenseweg. In 1943 overleed hij. Op begraafplaats De Nieuwe Ooster staat een monument voor hem, ontworpen door Jan Wolkers.
Theo Thijssen Museum
Het Theo Thijssen museum toont nu de relatie van Theo Thijssen met Amsterdam-Oost. Wie waren zijn buren? Met welke bekende buurtgenoten had hij contact? Waar wandelde hij met zijn leerlingen? Welke kapper knipte zijn walrussnor? En wat schreef hij over zijn buurt? Daarover gaat het in deze tentoonstelling.
Theo Thijssen Museum, Nieuwe Leliedwarsstraat 16 | www.theothijssenmuseum.nl | Open donderdag tot en met zondag van 12.00 tot 17.00 uur
