Op 21 maart zijn de gemeenteraadsverkiezingen, bewoners kiezen hun politieke vertegenwoordigers. Op dezelfde dag kiezen Amsterdammers in hun wijk ook leden voor de stadsdeelcommissie in hun stadsdeel: die commissie gaat de politiek adviseren.
Tekst en foto’s Arie van Tol
In de vernieuwde bestuursstructuur wordt het nog ingewikkelder voor burgers om invloed uit te oefenen op beleid. Met diverse vormen van participatie probeert het lokale bestuur de bewoners tevreden te stellen. Twee casussen aan de Middenweg laten zien dat er een steeds groter democratisch gat dreigt te vallen.
In elk van de zeven stadsdelen in Amsterdam komt een stadsdeelcommissie. De stemgerechtigenden van de gebieden Watergraafsmeer, Oud-Oost, Indische Buurt / Oostelijk Havengebied en IJburg / Eiland Zeeburg kiezen straks elk vier bewoners, die hen vertegenwoordigen in die commissie.
Veel media doen schamper over het politieke gehalte van dit zoveelste vernieuwde bestuurlijk stelsel in Amsterdam. Beïnvloeding van beleid wordt steeds ingewikkelder, zo niet onmogelijk gemaakt voor bewoners. En tegelijkertijd komen er veel vrijblijvender, vaak incidentele participatiemogelijkheden voor in de plaats.
De nieuwe bestuursstructuur met gebieden en gebiedsplannen, met benoemde bestuurders in de stadsdelen en met gekozen adviseurs die niet per se groepen bewoners hoeven te vertegenwoordigen, sluit daar naadloos bij aan. Het wordt steeds minder duidelijk wat democratie is en wat die waard is. Wat is eigenlijk het hoogste politieke doel? Beïnvloeding of participatie?
Als tien mensen je steunen kun je je tot en met 27 december bij het stadsloket registreren onder een lijstnaam.
Kandidaat worden
Pas op 30 november heeft de gemeenteraad haar fiat gegeven aan het vernieuwde bestuurlijk stelsel. Dat is meteen de startdatum van het formele proces om eventueel tot lid van de stadsdeelcommissie te kunnen worden gekozen. Je kan alleen gekozen worden in het gebied waar je woont. Je moet ouder dan 18 jaar zijn en minimaal drie jaar in Nederland wonen als je van buiten de EU komt. Als tien mensen je steunen kun je je tot en met 27 december bij het stadsloket registreren onder een lijstnaam. Lidmaatschap van een politieke partij is niet nodig, het mag wel.
De officiële kandidaatstelling is op 5 februari. De kandidaten zijn dan terug te vinden op de kieslijst, onder een lijst met een specifieke naam of een nummer. De lijst kan bestaan uit meerdere personen, maar ook uit één persoon. Waarschijnlijk zijn in veel gebieden de bekende politieke partijen terug te vinden op die lijsten. In Oost zijn er vier gebieden, dus vier kieslijsten. Per gebied worden er op 21 maart vier mensen gekozen voor de stadsdeelcommissie die uit 16 leden gaat bestaan.
Adviezen
Door de nieuwe gemeenteraad worden de drie leden van een dagelijks bestuur van een stadsdeel benoemd. Dat bestuur wordt verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsagenda en stuurt op het uitvoeren van de gebiedsplannen, vergelijkbaar met de huidige bestuurscommissie. Het dagelijks bestuur zorgt dat er geparticipeerd wordt en maakt de lokale belangenafweging. Het werkt samen met de stadsdeelcommissie, en eventueel met belangenverenigingen en adviesorganen.
De stadsdeelcommissie geeft het dagelijks bestuur gevraagd en ongevraagd adviezen. Die adviezen zijn zwaarwegend, het dagelijks bestuur moet een meerderheidsadvies overnemen. Hoe serieus gemeenteraad en burgemeester en wethouders vervolgens dat dagelijks bestuur moeten nemen, is niet te vinden op de overheidssite.
Maar daarnaast moet de stadsdeelcommissie ook samen met het dagelijks bestuur invulling geven aan de participatietrajecten met bewoners.
Platform voor plannen: Onsgebied.nl
Maar hoe groot is eigenlijk de wens van bewoners om te participeren op deze opgelegde manier. De vier verkiezingsgebieden in Oost – Watergraafsmeer, Oud-Oost, Indische Buurt / Oostelijk Havengebied en IJburg / Eiland Zeeburg – zijn terug te vinden op de website onsgebied.nl, het platform waar plannen voor de gebieden worden opgesteld. Tientallen projectvoorstellen weerspiegelen de vermeende wens tot participatie. Maar de enorme inbreng van ambtenaren en andere professionals en de geringe bijdrage van bewoners bewijst vooralsnog dat betrokken burgers nog niet geïnteresseerd of nog niet op de hoogte zijn. Het stemmen voor of tegen een voorstel is slechts in een enkel geval significant. In veel gevallen is de eindstand 0-0.
Onsgebied.nl is stevig gelieerd aan de gemeente Amsterdam. Het logo van de gemeente is prominent aanwezig, en het beheer van de website lijkt door ambtenaren te worden gedaan. Dat wijst wel op een erg leidende hand van de overheid bij participatie.
En alsof de mogelijkheden nog te beperkt zijn is er ook nog Stem van Oost. Ook op die website stemvanoost.amsterdam.nl kun je een plan indienen en als je de meeste stemmen krijgt, wordt dat plan besproken in de bestuurscommissie!
Vergroening Middenweg
Laten we eens kijken hoe het werken kan bij één van de voorstellen voor het gebied Watergraafsmeer die een noemenswaard aantal stemmen van bewoners vóór heeft gekregen: De Middenweg Groen en Gezond. Het vergroenen van de Middenweg tussen het Christiaan Huygensplein en de Wethouder Frankeweg zou kunnen zorgen voor een fijnere leefomgeving, voor een afname van het percentage fijnstof en vergroting van de veiligheid.
Als dat voorstel het gebiedsplan 2018 haalt en vervolgens omgezet wordt in beleid en uitvoering daarvan, mag dat een politiek succes heten. Maar herinrichting van de Middenweg is eigenlijk zo’n groot thema dat vermoedelijk de gemeenteraad en het Amsterdamse bestuur de politieke uitkomst bepalen. Wedden dat niet de adviseurs van de stadsdeelcommissie of de drie bestuurders van het stadsdeel de doorslag zullen geven in dit geval? Ze kunnen adviseren, maar dat geeft geen enkele garantie.
De weg van een projectontwikkelaar
Nog een casus. Er zijn plannen voor een horecavestiging aan de Middenweg 20. Heel vroeger was er een bioscoop, een tijd lang zat de M&S er en nu is het PopinnPark er tijdelijk gevestigd. Al jaren lang worden de bureaucratische voorbereidingen getroffen om er uiteindelijk een restaurant te kunnen openen. Het projectvoorstel is niet van het soort dat in een gebiedsplan terechtkomt. Een projectontwikkelaar gebruikt andere wegen.
En de overheid in dit geval ook. Als je zo’n plan op onsgebied.nl zou opperen, dan zou de buurt het meteen afwijzen. En dat zou de gemeente en het stadsdeel in ernstige verlegenheid brengen.
Want alle ruimte aan de ondernemer is toch het devies van de lokale overheid? Dat het initiatief op een aantal essentiële punten niet past binnen het bestemmingsplan, daar valt een mouw aan te passen. Overleg of andere bemoeienis van de buurt op ambtelijk en/of politiek niveau is nauwelijks aan de orde; de omwonenden zien zich al snel gedwongen tot de juridisch weg. Met bezwaarschriften proberen ze het plan tegen te houden. Geluidsoverlast, parkeeroverlast van auto’s, maar vooral ook van fietsen, en aantasting van de groen-oase van de binnentuin dreigen. Op een hoorzitting lichten omwonenden overtuigend hun bezwaren toe. Bij deze vorm van participatie komt de bestuurscommissie, en in de toekomst de stadsdeelcommissie, helemaal niet in beeld. En ook het dagelijks bestuur in Oost speelt vermoedelijk een uiterst ondergeschikte rol.
Effectieve participatie?
Geen weldenkend mens zal iets tegen participatie hebben. Ook de vormen waarin het momenteel in Oost is gegoten zijn natuurlijk in principe goed. Maar maken ze de beoogde effecten waar? Zijn ze voldoende bekend en vooral, kunnen ze voldoende bekend raken? Maar het fundamentele probleem is dat die participatie consequent door de gemeentelijke overheid wordt voorgesteld als het enige en ware politieke instrument waarover een stadsdeelbewoner hoeft te beschikken.
Kan Den Haag wel overzien of er in Amsterdamse buurten meer wijkagenten nodig zijn? En wat betekent dat voor de besluitvorming? Kan Amsterdam wel overzien worden of er nog een hotel bij kan in Oud-Oost? De ondernemende buurtbewoner begint gewoon een Airbnb. En wie daar last van heeft of wil protesteren heeft in realiteit weinig in te brengen bij de huidige en toekomstige vormen van ‘politieke participatie’.
