In zijn boek Geld in de bijrol legt Ad Broere uit hoe het huidige geldstelsel een menswaardige samenleving in de weg staat. In de talkshow van 3 oktober overtuigde hij de aanwezigen van de urgentie van verandering. Hoe kan geld in de bijrol worden teruggedrongen?
Tekst Arie van Tol | Foto’s Eddy Ellert | Dwars
Ad Broere is econoom. Hij is economie gaan studeren omdat hij wilde begrijpen wat voor ’n wereld het was waarin het leven van zijn vader zo door geld beheerst werd. ‘Mijn vader was middenstander, had een kledingzaak. Zijn humeur hing altijd af van of er wel of niet voldoende verkocht was. Er was voortdurend stress.’ Van de economie vond hij als student al snel dat het een erg eenzijdige wetenschap was. ‘De veronachtzaming van sociologische en psychologische aspecten maakte de economische wetten wat mij betreft verre van betrouwbaar. Zelf zocht ik naar manieren om die eenzijdigheid te doorbreken door me bijvoorbeeld ook te verdiepen in de sociale psychologie. Een econoom die een voorbeeld voor me is? Ernst Friedrich Schumacher. Zijn bekendste boek is Small is beautifull. Hij komt in eerder werk van me regelmatig terug.’
Menswaardig
Econoom Broere vindt ook dat Naomi Klein als geen ander de krachten achter het neoliberalisme, het neokapitalisme, heeft blootgelegd. ‘Het zijn de mechanismen die de multinationals hanteren om hun macht uit te oefenen, te behouden en uit te breiden.’
‘Een essentiële voorziening als geld hoort in publieke handen te zijn’
De ondertitel van het boek Geld in de bijrol is Op weg naar een menswaardige samenleving. Broere: ‘Nee, een samenleving waar zo’n 1,2 miljoen mensen onder de armoedegrens leven kan niet bepaald menswaardig worden genoemd. Nederland heeft het imago van een land van gelijkheid, van niet al te grote verschillen. Dat is een fabeltje. 10 % van de bovenlaag bezit 75 % van al het vermogen. Weer 0,1 % daarvan heeft 40 %. Het zijn duidelijke cijfers. Ja, mondiaal is het allemaal nog erger.’
Rente
Ad Broere: ‘Bij het ontstaan van die enorme inkomensverschillen speelt geld de hoofdrol: dat het mogelijk is geld met geld te verdienen is desastreus. Banken verdienen verhoudingsgewijs veel te veel door de rente die zij leners opleggen als beloning voor hun dienstverlening. Het gaat echter niet alleen om rente, er zijn vele alternatieven ontwikkeld om geld met geld te verdienen. Maar let wel, er is geld nodig, bij nul beginnen is geen optie. Het speculeren op de beurzen met louter geld – er komt dan geen product of onderneming aan te pas – is big business. Er zijn de zogeheten ‘swaps’: ingewikkelde constructies, waarmee grote beleggers hoge winsten kunnen behalen zonder daarvoor hoegenaamd risico’s te lopen. En ik noemde net al het beleggen in (huur)woningen, wat door de lage rente van nu een interessante bestemming is om geld met geld te verdienen.’
Het is geld waar geen (nieuw) product tegenover staat. ‘De macht van het kapitaal is ook af te lezen aan de ontwikkeling van de zogeheten arbeidsinkomensquote (AIQ). Het aandeel van lonen van werknemers en zelfstandigen in de totale waarde van wat er in Nederland in een jaar wordt geproduceerd (BNP)) is in de afgelopen veertig jaar veel lager geworden. En het aandeel van kapitaalinkomen is veel groter geworden. Ook dat geeft aan dat er meer geld met geld wordt gemaakt. En dat arbeid voor de meeste mensen minder loont. Vooral als je bedenkt dat in die lonen ook de inkomens zitten van bijvoorbeeld de topmensen van ING, Shell en Philips.’
Geld scheppen
De banken scheppen geld dat aan bedrijven, particulieren en overheid wordt uitgeleend. De overheid heeft op basis van de grondwet eigenlijk die taak, maar gaf het uit handen aan de banken. ‘Om die praktijk te legitimeren wordt altijd gewezen naar de Weimarrepubliek en Zimbabwe, voorbeelden van staten waar het geld scheppen volledig uit de hand liep. Daarbij worden succesvolle voorbeelden van geldschepping door de overheid handig genegeerd, zoals Canada, de Verenigde Staten en zelfs in Engeland. Dat het uit de hand loopt met de banken aan het roer is kennelijk geen argument serieus te heroverwegen of geld scheppen toch niet een taak van de overheid is.’
Ons Geld
d Broere somt de nadelen op van de huidige praktijk: ‘Banken zijn gewoon ondernemingen, waarbij het gaat om aandeelhouderswaarde en om winstmaximalisatie, waarbij het maatschappelijk belang ondergeschikt is. Net als water, elektriciteit en wonen hoort een essentiële voorziening als geld in publieke handen te zijn.’ Burgerinitiatief Ons Geld, waarbij de zogeheten Verleiders (waaronder George van Houts betrokken zijn, heeft in de Tweede Kamer een pleidooi gehouden om het geld scheppen weer tot een kerntaak van de overheid te maken. ‘Er is geluisterd, de argumenten van de stichting worden meegewogen in toekomstig beleid, maar vooralsnog lijkt geen enkele politieke partij doordrongen van de urgentie van het voorstel. Ik juich het Burgerinitiatief Ons Geld toe, omdat het de discussie over het belangrijke onderwerp geld in de politiek heeft aangewakkerd.’
Schuldenberg
Broere: ‘De hoeveelheid geld is in de afgelopen 25 jaar gigantisch toegenomen. Daarmee ook de schuldenlast, want 94 procent van al het geld dat er is, ontstaat door schuld. Ook de conventionele economen zijn het er over eens dat een volgende crisis (daardoor?) onvermijdelijk is. Het is het terugkerend gevolg van een in wezen instabiel systeem. De plannen hoe die volgende crisis wederom af te wentelen op de staat en haar burgers liggen waarschijnlijk al klaar.’ Vergelijkbare toestanden als in Argentinië, Venezuela en Griekenland zijn volgens Broere helemaal niet uit te sluiten in Nederland. ‘In die landen heeft het opeisen van de enorme openstaande schulden de noodlottige bal aan het rollen gebracht. Het oppotten van geld en bezit bij enkelen, het groeien van de schuldenberg bij de meesten, het kan onmogelijk eindeloos zo doorgaan. Op een gegeven moment is het ene gat niet meer met het andere te vullen.’
Macht van de banken
Voor Broere gaat het in de kern om geld en waarde. ‘Geld is een transportmiddel (er gaat waarde van A naar B), een rekenmiddel, een ruilmiddel. Met geld kun je geen waarde creëren. Waarde zit niet in geld, waarde zit in onszelf! Dat je geld voor je kunt laten werken is in feite absurd. Geld werkt niet, wij – de mensen – creëren, denken en doen waardoor er waarde ontstaat. Geld moet daarom de plaats krijgen die het toekomt: in de bijrol.’ Het huidige geldstelsel, met de macht van banken en met de euro, laat geen ruimte voor veranderingen. Ook overstappen naar de Triodosbank biedt geen soelaas, vindt Ad, hoewel hij wel erkent dat binnen het huidige geldsysteem deze bank de beste keuze is.
Rentevrije florijn
Een bank zou met een andere – rente- en speculatievrije – munt moeten werken om werkelijk verschil te maken. Er zijn al diverse alternatieve munten gelanceerd, in binnen- en buitenland. Ze verschillen van elkaar in doel, reikwijdte en regels maar één eigenschap is bij alle munten hetzelfde: het is een ruilmiddel. In Amsterdam Oost wint de florijn terrein. Ad Broere ondersteunt actief de florijn – Geld in de bijrol is bijvoorbeeld te koop met florijnen – en hoopt dat dit alternatieve betalingsmiddel snel meer draagvlak zal krijgen. ‘Ekodis is een belangrijke ondernemer in Oost waar betaald kan worden met de florijn. Het is belangrijk dat er meerdere middenstanders op verschillende terreinen in zee gaan met de munt. Pas dan kan het echt interessant worden voor particulieren. Ja, natuurlijk is de florijn rentevrij!’
Kijk naar het interview met Ad Broere van door Rob Zwetsloot op oo-tv. Op adbroere.nl is onder andere te lezen hoe het boek Geld in de bijrol is te bestellen.
Deze lieve man staat grote flauwekul te verkopen. Met geld kun je wel degelijk waarde creëren bijvoorbeeld door te investeren in een opstart van een onderneming. Rijke mensen, banken en grote bedrijven afschilderen als onbetrouwbaar en boeven is een obsceen.
@Hans van Noort: Ik denk dat Ad Broere niet tegen het bestaan van investeringen of krediet ageert. Deze kunnen inderdaad helpen (en niet meer dan dat trouwens) bij het creëren van waarde. Waar Ad Broere denk ik op tegen is, is het feit dat nu verdient wordt aan bezit (van bijv. geld). Je mag het er mee oneens zijn natuurlijk, maar ik vind dit ook misdadig. Ik vind het niet mooi of leuk dat aandeelhouders van werkgevers het loon van arbeiders afromen. Dat hypotheekverstrekkers en huisjesmelkers één derde van het besteedbare loon opeisen. Dat aandeelhouders van banken 40% van alles wat betaald wordt ontvangen, omdat er in de prijzen kapitaalkosten (rente) wordt doorberekend.
Ik vind dat we allemaal een rekening moeten openen bij een rentevrije gemeenschapsmunt. Als we dat doen komen er vanzelf meer bedrijven die hetzelfde doen.
Aankopen en investeringen met Florijn verminderen de tekorten (renteschulden) die we collectief in prijzen moeten berekenen / betalen, en met economische groei compenseren. Dit schept rust. Florijnen stromen niet naar aandeelhouders van het grootbedrijf en banken, en komen niet te circuleren als flitskapitaal op zoek naar kortetermijnrendement. De Florijn circuleert in de reële economie! Ten voordele van het werk dat in het Midden- en Kleinbedrijf wordt verricht, en de portemonnee van de mensen die als particulier winkelen.
http://www.betalenmetflorijn.nl