28 Twee bijdragen geleden koos ik Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad als Boek van de Week. Wat ik toen al voorzag, gebeurde. Dat boek maakte zo’n indruk en houdt me nog steeds zo bezig, dat alle boeken daarna mislukten. Ik probeerde eens wat, trok iets uit de kast, vroeg nog eens iets aan bij een uitgeverij, las iets ouds, las veel niet. Oké: ik deed niet heel erg mijn best. Ik wilde in de wereld van Harstad blijven; het was niet het Boek van de Week, het was het Boek van het Jaar.
Uiteindelijk bood de moeder aller genres uitkomst: het korte verhaal. Gek genoeg is het altijd iemand anders die mij op het idee moet brengen in dit soort ‘crises’ een verhalenbundel te kiezen.
Ik moest met de trein en nam De kalligrafieles mee, van Michaïl Sjisjkin. Sjisjkin is een ‘moderne Rus’ – daar moeten er heel veel van zijn, maar hun werk wordt maar mondjesmaat vertaald. Wat daar de reden van is, weet ik eigenlijk niet, als je de verhalen in De kalligrafieles leest, is het in elk geval te betreuren dat er niet meer onze kant op komt. Waar het precies in zit, weet ik ook niet (ja, ik zit heel erg in een aftastende fase, zonder al te veel zekerheden), maar ergens voel je na twee, drie bladzijden dat je hier met een Rus van doen hebt.
Een voorbeeld. In het titelverhaal moet de verteller het lichaam van zijn overleden vrouw ophalen uit een andere stad. Hij reist per trein. ‘De reis duurde de hele nacht. Mijn reisgenoot klaagde over slapeloosheid en stelde voor dat we een partijtje schaak speelden. We verschoven de stukken tot de ochtend toe. Soms dutte ik wat in, maar wanneer ik moest denken aan wat er gebeurd was en waar ik naartoe reisde, begon ik te huilen. Mijn buurman huiverde en keek me geschrokken aan. De wagon schudde heen en weer, het schaakbord trilde en de stukken gleden voortdurend uit hun velden. Ik hield op met huilen en zette ze weer goed.’
Misschien is het het schaken, het feit dat je de hele nacht onderweg kunt zijn naar de dichtstbij gelegen stad, het huilen of juist het vermannen.
Typisch Russisch of niet, feit is: de verhalen in deze bundel zijn stuk voor stuk bijzonder. Sjisjkin vertelt losjes, springt van de hak op de tak, verbindt gedachten over zijn eigen schrijven met jeugdherinneringen, verhaalt over anekdotes uit de grote wereldliteratuur zonder je het omgevallen-boekenkast-gevoel te geven. Hij laat personages hun levensverhaal vertellen waarvan je mond openvalt, maar waarvan je elk woord gelooft.
De meeste verhalen zijn een pagina of dertig. De lengte waarbij je hoopt dat de trein vertraging heeft, de rij op Schiphol langer dan lang, het zwembadwater nog te koud. In elk geval lees ik weer. En met plezier. Eens te meer is bewezen: als je vastloopt in de literatuur, brengt het korte verhaal altijd uitkomst.
_____
De kalligrafieles is geschreven door Michaïl Sjisjkin
is vertaald door Gerard Cruys
en uitgegeven door Querido.
Edith Vroon is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
