In de beeldende kunsttentoonstelling van het Tijdelijk Museum zoeken kunstenaars de verbinding met de nieuwe bewoners in het asielzoekerscentrum in de voormalige Bijlmerbajes. De kunstenaars en bewoners van het azc werkten samen aan de expositie die groeit en verandert.
Door Hella de Groot
‘Nee… nee… ja… ja… komt u maar, deze kant op!’ zegt een mannenstem gebiedend als ik voor de ontvangstruimte sta. Ik ben nog niet eens bínnen. ‘Wacht even… ik wil even de uitleg lezen,’ zeg ik geïrriteerd. En daar heeft kunstenaar Martijn Engelbregt me beet, want er blijkt niemand bij de receptie te zitten. De stem is onderdeel van een kunstinstallatie waarmee de kunstenaar de museumbezoeker laat ervaren hoe een gedetineerde bij de aankomst in de Bijlmerbajes in een andere wereld terecht kwam. Precies bij die entreeruimte van toen begint nu het Tijdelijk Museum. Wie eenmaal in die ruimte staat, hoort ook een andere mannenstem die vriendelijker klinkt. Eén van de ‘bewakers’ in de tentoonstellingsruimte – een vriendelijke jongen, in een rood werkpak gestoken – vertelt dat de vriendelijke mannenstem werd toegevoegd omdat de gebiedende stem potentiële museumbezoekers afschrikte.
Uitzinnige kleuren
De grijze muren van de expositieruimte van het Tijdelijk Museum zijn anders dan de geruststellend witte muren in een permanent museum. De foto’s van kunstenaar Jan Hoek knallen je tegen die grijze achtergrond tegemoet. Hoek zag een link tussen scooterrijders en vluchtelingen: beiden roepen irritatie/agressie op. Hij fotografeerde de scooterrijders op uitzinnig gekleurde voertuigen, onder het motto if you got it, flaunt it! Het ontwerp voor de scooters ontstond in samenwerking met autospuiter Mamoun, mecanicien Bacardi en ontwerper Abdul Aziz – allen Afrikaanse immigranten.
Melancholieker van toon is het werk To Break Ground van de Braziliaanse kunstenaar Marya Sérgio: zij creëerde twee heuvels bezaaid met gedroogde bloemblaadjes, de een van kamille, de ander van rozenblaadjes. In Syrië wordt er heerlijke thee van getrokken en geschonken voor gasten, hier is dat een herinnering aan een leven dat niet meer bestaat.
Cel
Op het werk van Jan Rothuizen, bekend van De Zachte Atlas van Amsterdam, heb ik nooit zo’n acht geslagen, er was altijd andere kunst te bekijken die meer aandacht trok. Hoe onnozel was dat! Jan Rothuizen trekt geen aandacht, hij geeft het. Op een lichtbak in het Tijdelijk Museum staat een door Rothuizen getekende plattegrond; in rode lijnen, in tekeningen en woorden, portretteerde hij eerder een jonge gedetineerde, Gert, aan de hand van de objecten in zijn cel in de Bijlmerbajes. Dat deed Rothuizen op nauwkeurige, niet-veroordelende wijze. Voor het Tijdelijk Museum maakte hij recentelijk opnieuw een tekening van diezelfde cel; met blauwe lijnen schetst hij het sobere bestaan van statushouder Ahmed uit Irak. Hun cel is een plek die zindert van ingehouden energie, zowel Gert als Ahmed zouden liever elders zijn.
Mooi is ook The Maquette of Dreams van de Libanese kunstenaar Mounira Al Solh: een bed, met aan de muur een aantal tekeningen door vluchtelingen waar zij hun dromen en herinneringen aan dierbare personen op hebben getekend. De denkbeeldige slaper zou de hoeder van die dromen en herinneringen kunnen zijn. Gedurende de tentoonstelling zullen bewoners van het azc meer tekeningen toevoegen aan de wand.
Onschuldig
In de expositieruimte hangt een grote foto van Sander Wassink, een industrieel ontwerper die zich in zijn praktijk bezighoudt met het vormgeven en recyclen van afgedankte gebruiksvoorwerpen. Zijn voorstel om de tralies uit Bijlmerbajes te slopen stuitte op praktische bezwaren. Op de foto bracht Wassink wel kleurige accenten aan (zonneschermen!), als was de voormalige Bijlmerbajes een fraai wooncomplex waar mensen met plezier samen verkeren.
Vandaag is dat zeker zo. Op het terras zitten mensen gemoedelijk op het terrasje te genieten van een drankje, terwijl een briesje het loof van de kastanjeboom beroert. In de boom was een sproei-installatie bevestigd die de bladeren liet huilen, een kunstwerk van Leonard van Munster. Aangezien de installatie de kastanjeboom aantastte, is ze verwijderd. Wie zou het op zijn geweten willen hebben om een onschuldige boom te beschadigen?
Hammam
Een paar verdiepingen hoger legt kunstenaar en sociaal entrepreneur Teun Castelein met de Syrische Mohammed al Masri de laatste hand aan de Bijlmer Hammam: een tot sauna/stoombad getransformeerd cellenblok dat in de bajestijd ironisch ‘de sauna’ werd genoemd. Binnenkort kunnen (museum)bezoekers en bewoners van het AZC zich er laten masseren en scrubben. De uit Syrië gevluchte bedrijfskundige Al Masri runt de hamman met (vrijwillige) medewerkers uit het azc. Zo kan de traditie van de hammamcultuur uit het geboorteland, door de oorlog compleet vernietigd, enigszins worden opgepakt. Ook al is het voorlopig tijdelijk.
Het Tijdelijk Museum in de voormalige Bijlmerbajes, open tot 1 januari 2018, is woensdag t/m zondag van 12.00 tot 18.00 uur te bezoeken.
