Lieneke Koornstra schreef boek ‘Farewell KLM Boeing 747 – The Grand Lady’

Het is voor velen het meest herkenbare vliegtuig, de Boeing 747. Ruim vijftig jaar geleden rolde het eerste exemplaar uit de fabriek in Everett. Nu nemen steeds meer luchtvaartmaatschappijen afscheid van de imposante Jumbo Jet, ook KLM. De IJburgse Lieneke Koornstra schreef een boek over de luchtreus die het vliegen voor een breed publiek toegankelijk maakte.

Schrijven doet Koornstra al van jongs af aan. Zelfs toen ze nog niet kon schrijven krabbelde ze de avonturen die ze haar speelgoedbeesten liet beleven al op papier. Die verhaaltjes las ze vervolgens voor aan haar oudere zus. Koornstra schrijft nog altijd over dieren. De vogels in Oost zijn daarbij een geliefd thema. Zwaardere onderwerpen schuwt ze evenmin. Ze publiceerde het boek Mijn liefde kent geen dood over een jonge vrouw die haar man verliest aan longkanker.

Einde oefening
Sinds enkele jaren is Koornstra als tekstschrijver en eindredacteur ook betrokken bij de uitgave van luchtvaartboeken. Uit een flinke stapel haalt ze een exemplaar tevoorschijn waarop een driemotorige machine staat afgebeeld. ‘Dit is de MD-11’, zegt ze. ‘Het is inmiddels al weer ruim vier jaar geleden dat KLM als laatste met dit type passagiers vervoerde. Omdat het toestel met de grote sigaarvormige staartmotor zeer geliefd is, nam KLM-gezagvoerder Charley Valette het initiatief de herinnering levend te houden in de vorm van een boek. Via Facebook kwam ik met hem in contact. Dat resulteerde er al gauw in dat ik aan de gang ging met de teksten.’

Koornstra pakt een ander boek. ‘Dit is een ode aan de Fokker.’ Ze wijst op de kaft naar een vliegtuig met een walvisvormige staart. ‘Ruim twee jaar geleden verlieten de laatste exemplaren van onze eigen vliegtuigbouwer de blauwe vloot. En nu is de 747 aan de beurt’, zegt ze, het Fokker-boek weer wegleggend. ‘Ik vind het echt heel jammer dat het einde oefening is voor al die karakteristieke machines. Maar de bekende uitspraak van Johan Cruijff “ieder nadeel heb zijn voordeel” gaat ook hier op, want ik vind het fantastisch mijn twee grootste passies met elkaar te kunnen verenigen: schrijven en luchtvaart.’

Goedmoedig
Het moment waarop Koornstra voor het eerst een Boeing 747 zag, herinnert ze zich nog heel goed. ‘Ik raakte meteen in de wolken ook al stond ik met mijn beide benen op de grond voor een hek. Uiteraard imponeerde de jet met haar grootte, de goedmoedige uitstraling deed de rest. Toen ik het vliegtuig wat later het luchtruim zag kiezen constateerde ik bovendien dat een Boeing 747 niet opstijgt maar zich verheft.’ Het verwondert haar dan ook niet dat binnen de luchtvaartwereld over deze machine liefkozend wordt gesproken als “The Queen of the Skies” en “The Grand Lady”.

Nog een naam is “De Bult”. Vooral die bult maakt het vliegtuig zo herkenbaar. Vol enthousiasme vertelt Koornstra over de geschiedenis die de bult in de loop der jaren doormaakte. In de ruimte achter de cockpit bevond zich aanvankelijk een bar waar Royal Class-passagiers een borreltje konden drinken. Na verloop van tijd werd die ruimte voorzien van stoelen, zodat er meer passagiers konden worden meegenomen. Nog weer later werd de bult verlengd zodat er nog meer passagiers in het vliegtuig pasten. Tien van de KLM-747-200’s ondergingen hiervoor een ingrijpende “open rugoperatie”. Ook de cockpit maakte grote veranderingen door: analoge instrumenten werden vervangen door digitale, waardoor de positie van de boordwerktuigkundige overbodig werd.

Pensioen
Niet Airbus bouwde met de A380 de grootste concurrent voor de 747, Boeing deed dit zelf met de tweemotorige 777. Koornstra: ‘Aan het begin van het straaltijdperk mochten de wereldzeeën uitsluitend met drie- en viermotorige machines worden overgestoken. De hedendaagse motoren zijn zo sterk en betrouwbaar dat ook twee volstaan. Tel uit je winst wat betreft zowel kerosinegebruik als onderhoud. Volkomen begrijpelijk dat luchtvaartmaatschappijen daarvoor gaan. In de Verenigde Staten staan de woestijnen vol met uitgefaseerde drie- en viermotorige vliegtuigen.’

Van de eerste generatie 747’s die KLM in dienst had, is alleen de PH-BUK bewaard gebleven. Het vliegtuig is nog altijd te zien bij het Aviodrome, Lelystad. Van de tweede generatie blauwe Jumbo’s lijkt alleen de PH-BFB aan de slopershamer te ontkomen. Ontdaan van de registratie en gespoten in de kleuren van haar nieuwe eigenaar, staat ze naast het Corendon Village Hotel, Badhoevedorp. In beide gevallen was het transport legendarisch. Voor het transport over de weg, door de Amsterdamse grachten en over het IJsselmeer werd de BUK deels gedemonteerd. De BFB werd in haar geheel over de A9 verplaatst. ‘Voor de meeste vliegtuigen is het niet weggelegd om van een welverdiend pensioen te genieten. Een enkele reis slopershamer is wat ze wacht’, aldus Koornstra. ‘Menigeen beschouwt dat ook als pensioen, maar dat zie ik toch echt anders.’

Einde van een tijdperk
Al met al kent de 747 vijf generaties. Het boek dat Koornstra over de Jumbo schreef gaat over de tweede en de derde generatie: de 200 en de 300. ‘Er komt nog een vervolg’, zegt ze. ‘Daarin komt de vierde generatie, de 400, centraal te staan. Er is gewoon heel veel te vertellen over de Queen.’ Koornstra interviewde voor het eerste deel een groot aantal mensen waaronder vliegers, cabin crew, technici en vliegtuigspotters. Het resultaat is een fraai opgemaakt boek dat een combinatie vormt van persoonlijke verhalen en uniek fotomateriaal.

Deel 2 verschijnt naar verwachting in 2021. ‘Dan verlaten de laatste vier 747’s die KLM op dat moment nog in dienst heeft voor passagiersvervoer, de blauwe vloot. Het einde van een tijdperk. Alhoewel niet helemaal. Zoals het er nu uitziet resten er dan nog drie KLM-747’s in vrachtuitvoering. Wie tegen die tijd vanuit Europa met dit vliegtuigtype wil vliegen, kan terecht bij British Airways en Lufthansa. Die laatste heeft zelfs 747’s van de vijfde generatie in de vloot, de 8. Boeing speculeerde dat de 8 het efficiëntste en meest economische vliegtuig ter wereld zou zijn. Desondanks gingen slechts drie maatschappijen over tot de aanschaf van de passagiersversie. Het concept is achterhaald. De vormgeving van de machines die wereldwijd het luchtruim beheersen is gebaseerd op een concept dat nog enkele jaren eerder werd uitgekiend door de man die beschouwd wordt als de vader van de 747, Joe Sutter.’

Blijvend aandenken
Een van Sutters zoons schreef het voorwoord voor Koornstra’s boek. De Boeing-icoon zelf overleed in 2016 op 95-jarige leeftijd. ‘Al met al was het nog best een zoektocht om mensen te vinden die direct betrokken waren bij de periode waarin KLM voor het eerst met de 747 vloog. Hun verhalen herinneren aan een tijd waarin vliegen nog echt bijzonder was. Men piekerde er niet over om in een spijkerbroek aan boord te gaan.’ Koornstra lacht bij de herinnering aan de song Breakfast in America van de popgroep Supertramp. ‘Ik zong het van harte mee: “Take a Jumbo, across the water”. Het was echt feest toen dat voor mij werkelijkheid werd. En ik weet nu al dat het voor mij een droevig moment zal zijn als de laatste 747 in passagiersuitvoering de KLM-vloot verlaat.’ Koornstra gaat ervan uit dat KLM ook van dat moment een feest zal maken, net als bij de uitfasering van de MD-11 en de Fokker 70. ‘Met de uitgave van deel 2 van de serie Farewell KLM-747 als blijvend aandenken’, besluit ze.