In 1972 schreef Emeritus professor Roger Cardinal het boek Outsider Art. Deze titel is een vertaling van de door de Franse kunstenaar Jean Debuffet bedachte term Art Brut, een verzamelnaam van zijn collectie door kinderen, geestelijk minder begaafden en gedetineerden gemaakte tekeningen. De term werd ook de verzamelnaam van zijn eigen werk en andere – meestal spontane – kunst van niet daarvoor geschoolde kunstenaars. En dat is het nog steeds.
Lewis Daniels
Outsider Art is meer dan een stroming of stijl in de kunst. Het is een (vrij toegankelijke) kunstwereld op zich. Een wereld waarin kunst zich niet laat leiden. Sinds 2016 huist het Outsider Art Museum in de prachtig gelegen Hermitage aan de Amstel. Daarnaast is er ook het Outsider Atelier en de Outsider Artotheek. Outsider Art in de Hermitage is een samenwerking tussen de Hermitage Amsterdam, het Haarlemse museum het Dolhuys en Cordaan. Het Dolhuys organiseert (internationale) tentoonstellingen in het Outsider Art Museum.
In de Outsider Art Galerie zijn iedere twee maanden nieuwe (verkoop)tentoonstellingen te zien van outsider kunstenaars.
Jescika werkt een paar dagen in de week in het atelier. Ze is trots op hoe ze zich daar heeft ontwikkeld. ‘Vroeger verzon ik mijn onderwerpen zelf’, vertelt ze terwijl ze naar een schilderij met afbeeldingen van slakken wijst, ‘maar tegenwoordig schilder ik liever na van een foto. Daar probeer ik een bijna exacte kopie van te maken.’ Ze laat twee kleine schilderijen van vogels zien. ‘Het naschilderen gaat steeds beter. Deze zijn goed gelukt.’ Het mooiste schilderij dat ze heeft gemaakt is voor een hoog bedrag verkocht. ‘Ik was met mijn moeder op vakantie in Limburg en heb later één van de vakantiefoto’s nageschilderd. Dat was fantastisch om te doen.’ Ze laat een schilderij van een vakantiehuisje zien. ‘Dit was ook tijdens een vakantie.’ Op dit moment schildert ze een panter.
Ook Harmen werkt in het atelier. In de expositieruimte laat hij een schilderij van een beer zien. De achtergrond is fel gekleurd. ‘Ik houd van dieren en de natuur. Ik maak nu een schilderij van een vos. Ik teken een afbeelding precies na, maar de kleuren doe ik naar eigen inzicht om het mijn eigen werk te laten worden en meer te laten leven.’ Naast schilderijen maakt Harmen ook linoleumsneden en etsen. Meest recent werk is een afdruk van pinguïns in verschillende, weer felle, kleuren. Het is niet zomaar dat er de laatste maanden veel kunstwerken van dieren zijn gemaakt. Op 4 april opent de expositie Birds & Beasts. Deze is tot 2 juni te zien.
Harmen, Jessica en achttien andere kunstenaars worden begeleid door artistiek coördinator Josien Vogelaar. ‘Toen ik na mijn opleiding aan de kunstacademie begon te werken in een atelier voor dagbesteding was ik erg onder de indruk van de werken die er werden gemaakt. Ze doen beslist niet onder voor reguliere kunst, maar er is nog altijd te weinig aandacht voor. Een eigen museum in de Hermitage en een eigen expositieruimte in het atelier verandert dit hopelijk.’ Tot op heden is dat zo. Met de Hermitage als buurman nemen de bezoekersaantallen almaar toe. De hoop hierop was de voornaamste reden om Outsider Art op de door Koningin Maxima geopende toplocatie te vestigen.
‘Mensen die eigenlijk naar de Hermitage komen zijn aangenaam verrast of zoeken ons daarna bewust op’, vertelt coördinator Wilma Lambregts. ‘Door die eerste groep bereiken we nu een veel groter publiek.’ Voor een instelling die ook afhankelijk is van derde geldstromen is dit heel belangrijk.
De artotheek is het hart van de galerie en het atelier. Het uitzicht is prachtig. Boten varen af en aan. Mensen lopen in uit. Behalve voor het lenen en kopen van kunst kunnen ze hier ook terecht voor informatie. Ondanks is de ruimte opnieuw ingericht om workshops mogelijk te maken. Op dit moment wordt daar nog aan gewerkt.
Dineke is een van de vrijwilligers in de artotheek. Ze is vertrouwd met de kunstwereld. Twee van haar drie kinderen zijn kunstenaar. ‘Ateliers voor Outsider Art zijn inmiddels overal ter wereld. Het is geweldig dat al die mensen nu hun gevoel kunnen uiten.’
Hoe breed Outsider Art is blijkt uit de huidige expositie in het museum, Jean Dubuffets revolutie in de kunst. Het gaat om 150 kunstwerken waarmee hij in 1949 de gegoede klasse in Parijs choqueerde en die nu voor het eerst in Nederland zijn te zien. Voor Dubuffet en velen met hem zijn de werken het bewijs dat spontane kunst recht heeft op een plek in de kunstwereld. De Amsterdamse reconstructie van zijn missie duurt tot en met 25 augustus.
Outsider Art Museum, Hermitage Amsterdam, Amstel 5, dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Check www.outsiderartmuseum.nl
Outsider Art Galerie en Artotheek, Neerlandiaplein 7, dagelijks van geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Check www.cordaan.nl
