Vanavond gaat na een ingrijpende verbouwing het KIT-Theater voor het eerste sinds jaren weer open. De Amsterdamse Engelstalige theatergroep Orange Theatre Company brengt er de voorstelling Venus in Fur in première. Reden voor oost-online om vooraf te gaan praten met twee bevlogen jonge theatermakers: Sairah Erens en Elyse O’Shaughnessey.

Anne-Mariken Raukema

Na jarenlang allerhande podia in de stad te hebben uitgeprobeerd (van Tabacco in de Nes en Perdu tot Westergas, Het Amsterdams Theaterhuis en Broedplaats Lely) zit het gezelschap sinds januari dit jaar aan de Linnaeusstraat.

Waar tot twaalf jaar geleden het Soeterijn-theater zat, is nu een geheel vernieuwde theaterzaal verrezen, half onder de grond en met maar liefst 180 zitplaatsen. Dit is de vaste speelplek van de Orange Theatre Company (OCT), zij zijn dus het huisgezelschap van het nieuwe theater. Het maakt onderdeel uit van het KIT-Live, het podium voor kunst, cultuur en debat, waar ook opnamestudio’s, het KIT-café zijn gehuisvest en Kids of Amsterdam, een muziek- en dansschool voor kinderen en jongeren uit de buurt.

Bijna acht jaar geleden begonnen de twee jonge theatermakers deze ‘company’. Elyse is Amerikaans, met Ierse wortels, Sairah is Nederlands, studeerde Theater in New York, en spreekt mede daardoor vloeiend Engels. Inmiddels is de crew uitgebreid tot ruim vijftig: niet alleen acteurs, ook technici en decor- en kostuumontwerpers. De groep vertegenwoordigt meer dan vijftien nationaliteiten; iedereen spreekt naast z’n moedertaal vloeiend Engels. Voor iedere nieuwe voorstelling wordt een altijd een open auditie gehouden; wie zich aangetrokken voelt tot thema of tekst, kan zich aanmelden. Opleiding en ervaring zijn noodzakelijk. Elk jaar worden drie voorstellingen gemaakt, die geheel verschillend van elkaar kunnen zijn. Van donkere komedies, zoals Venus in Fur, tot drama’s. Er is speciaal nieuw geschreven repertoire, maar ook de aloude A Christmas Carol van Charles Dickens werd opgevoerd.

Elyse O’Shaughnessey (r) en Sairah Erens (l)

Andere theatercultuur
Zowel Erens als O’Shaughnessey benadrukken dat er verschillen zijn tussen de Nederlandse en Angelsaksische toneelcultuur. De VS en UK zijn meer gericht op de toneelteksten, terwijl in Nederland de nadruk vaak ligt op de regisseur of het uitvoerend gezelschap. Daarom is er het Tiny Theatre – Monologen live! Drie keer per jaar vindt een samengestelde avond plaats met originele monologen, live uitgevoerd en begeleid door een muzikant. Het is de manier waarop OCT nieuwe schrijvende en uitvoerende artiesten een podium geeft. Iedereen die monologen wil leren schrijven, of verbeteren, is welkom. Het is aanstekelijk voor theaterliefhebbers en iedereen die van een goed verhaal houdt. Het live-event Tiny Theater wordt omgezet in een driedelige podcastaflevering die gratis te beluisteren is: de Monoloog Podcast.

Jeugd
Elke week worden theaterlessen gegeven aan kinderen en jongeren van 5 tot 18 jaar. Dit resulteert in een eindproductie die in juli wordt uitgevoerd met de hele groep, voor (groot)ouders, vrienden en andere belangstellenden. In de schoolvakanties zijn er – tot grote vreugde van zowel kinderen als hun ouders – zogenaamde ‘camps’, waarbij de kinderen de hele week tijdens schooltijden theater leren maken.

Heel nadrukkelijk is iedereen welkom om de voorstellingen te komen zien, immers een goede voorstelling hanteert geen leeftijdsgrenzen. De toegangsprijzen worden expres laag gehouden om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om Engelstalig theater te komen zien. ‘Niet de gebruikelijke groep van boven de 45 jaar met meestal voldoende tijd en geld’, zo meent Elyse O’Shaughnessey. Er wordt een studententarief gehanteerd en wie het (als niet-student) echt niet kan betalen, en wel heel graag wil komen kijken, kan een mail sturen, dan kan die korting ook worden gegeven.

Engelstalig
Het was puur de liefde voor Engelstalig theater die hen bijna acht jaar geleden deed besluiten de company, inmiddels een stichting met Anbi-status, op te richten. Hun ervaring was dat veel inwoners van Amsterdam met een internationale achtergrond na verloop van tijd weer vertrokken. Niet zelden omdat ze niet in staat waren geweest om zich te hechten, zich onderdeel te laten voelen van de samenleving. Dit wilden ze doorbreken met het bieden van Engelstalig toneel en het idealisme had succes.

Intussen zijn we bijna twaalf voorstellingen, vele podcasts en mooie samenwerkingen als met de gelauwerde Toneelmakerij en Westergas verder. Nog een ander element telt in de keuze voor de Engelse taal: de meer sociaaleconomische thema’s die meer in het Angelsaksisch taalgebied naar voren komen dan hier. Onderwerpen als Brexit, kindermisbruik of macht, zoals in Venus in Fur, komen hier minder snel op de planken. Tenslotte wilden ze een brug slaan tussen de verschillende nationaliteiten in de stad. En het orange in de naam OCT? Dat is gewoon een eerbetoon aan onze Nederlandse kleur.

Aan boventiteling doet het gezelschap bewust niet. Het is niet nodig, omdat de gemiddelde Nederlander (in vergelijking met ons omringende landen) het Engels goed tot zeer goed beheerst. Bovendien leidt het af; je zit als bezoeker eigenlijk meer de tekst te lezen dan naar het spel te kijken. En het is ook nog eens bijzonder kostbaar…

Venus in Fur

Jaren geleden lazen O’Shaughnessey en Erens dit stuk, geschreven door David Ives en onderscheiden met Tony Award. Het is een sexy, duistere komedie die binnen anderhalf uur een provocerende en geestige verkenning biedt van onderwerping, macht en controle. Het plot ontvouwt zich in één setting: een oefenruimte. Toneelschrijver-regisseur Thomas Novachek raakt gefrustreerd na een lange dag van mislukte audities als actrice Vanda Jordan (gespeeld door Sairah Erens) arriveert om auditie te doen voor een rol in Thomas’ nieuwe toneelstuk. Vanda, schijnbaar ongeschikt voor de rol, blijkt opmerkelijk goed voorbereid te zijn naarmate de auditie vordert, en belichaamt het personage met griezelige precisie. De grenzen tussen realiteit en fictie vervagen naarmate ze dieper in het script duiken. De rol van Thomas Novacheck wordt gespeeld door de Brit Eli Thorne. Female empowerment van de bovenste plank, ofwel de macht ligt nu eens bij haar. Het stuk stelt de vrouw centraal in het debat over macht en controle.

Speellijst  Donderdag 12 december (20.00 uur), vrijdag 13 december (20.00 uur), zaterdag 14 december (14.00 uur en 20.00 uur). In het weekend van 13 tot en met 15 februari 2025 wordt Venus in Fur  opnieuw gespeeld.
www.orangetheatrecompany.com

Amsterdams Fonds voor de Kunst

AFK, het Amsterdams Fonds voor de Kunst, naar eigen zeggen ‘het fonds van en voor culturele wereldstad Amsterdam’ draagt de missie ‘Fantastische kunst voor alle Amsterdammers’ uit. Door middel van semi-structurele subsidie voor een periode van vier jaar, ‘dragen ze bij aan een stad waar iedereen de kans heeft kunst te beoefenen of ervaren.’ Tot nu toe kreeg het OTC geen subsidie uit het Kunstenplan, maar diende voor de periode 2025-2028 wel een aanvraag in van € 45.000 per jaar. De adviescommissie beoordeelde het artistiek belang als voldoende, maar het belang voor de stad als zwak. ‘De commissie waardeert de ambitie om inwoners en organisaties in Amsterdam-Oost te bereiken, maar ziet nog geen lokale samenwerkingen genoemd om dit te realiseren.’ Ofwel, niet iedereen zou kunnen genieten van de voorstellingen, omdat niet iedereen Engels verstaat en begrijpt. Ik (AMR) denk dat het aantal mensen dat het Nederlands niet machtig is in Amsterdam groter is dan de groep die het Engels niet beheerst…