In de serie Sculpturen van Oost: het standbeeld voor Wibaut van beeldhouwer Han Wezelaar. Het is in 1967 geplaatst bij het toenmalige Wibauthuis aan de Wibautstraat.
Tekst en beeld Méland Langeveld
Floor Wibaut (1859-1936), geboren in Vlissingen, komt in 1904 naar Amsterdam waar hij als SDAP-er (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) lid van de gemeenteraad wordt. Hij is wethouder van 1914 tot 1931 en brengt in die periode veel tot stand, onder andere op het gebied van de volkshuisvesting waarbij hij talrijke arbeiderswoningen laat bouwen. ‘Wie bouwt? Wibaut!’ is in die tijd een gevleugelde uitspraak. Zijn grote inzet en invloed in de Amsterdamse gemeentepolitiek geven hem algauw zijn bijnamen ‘de Machtige’ en ‘Onderkoning van Amsterdam’.
Wibauthuis
Een belangrijke invalsweg is naar hem vernoemd: de Wibautstraat. In 1963 is in deze straat het Wibauthuis gebouwd, het negen verdieping tellende kantoor waarin de Dienst der Publieke Werken zijn onderkomen krijgt. Het standbeeld van Wibaut komt in 1967 bij het Wibauthuis te staan. Bij de onthulling door twee achterkleinkinderen van Wibaut zijn enkele vooraanstaande politici aanwezig, waaronder Joop den Uyl. Vanwege de sloop van het Wibauthuis in 2007 moet het standbeeld verhuizen. Het beeld wordt gereinigd en gerestaureerd. En twee jaar later komt Wibaut op het Rhijnspoorplein te staan waar hij nog steeds fier voor zich uit staat te kijken. Jaren later staat er een nieuw Wibauthuis: een gebouw van de Hogeschool van Amsterdam.
Wibaut weg
Het standbeeld is regelmatig slachtoffer van betogingen. Zo halen krakers Wibaut op 13 januari 1982 van zijn sokkel en plaatsen het in de drie straten verderop gelegen Blasiusstraat voor het kraakpand ‘De Blaaskop’. Wibaut krijgt een strop om zijn nek en aan zijn voeten een bord met de tekst: ‘Hoedt u voor de als links vermomde rechtsen, mijdt ze als de pest, want zij zijn erger dan de rest.’ Het beeld loopt door de actie zware beschadiging op, en wordt later onder toeziend oog van de beeldhouwer gerestaureerd en weer bij het Wibauthuis neergezet. En op de dag van Pim Fortuyns begrafenis (10 mei 2002) is Wibaut geblinddoekt. Ik schreef er in die tijd voor NRC Handelsblad een stukje over: ‘Sinds jaar en dag staat hij daar als standbeeld aan de grond genageld. Fier voor zich uitkijkend. Op de dag van Fortuyns begrafenis krijgt hij een rode blinddoek voorgebonden, zodat hij niet langer getuige hoeft te zijn van de massa hysterie rond Pim. Pimmetje, die niet als politicus maar als de Messias gekruisigd lijkt te zijn. De losse einden van de lap wapperen in de wind die waait door de Amsterdamse Wibautstraat. Het is alsof de socialist van het eerste uur er vandaag minder fier bij staat. Zijn rug gekromd, zijn schouders hangend naar voren. De rode stof steekt fel af tegen zijn verweerde bronzen lijf. Als ik goed naar Wibaut kijk, is het net alsof hij zijn wijze hoofd schudt. Wat zou hij ervan denken? Vandaag hoeft hij het in elk geval niet te zien.’
Rising star
Han Wezelaar (1901-1984) introduceert in de nadagen van de Amsterdamse School een op de moderne Franse autonome beeldhouwkunst geïnspireerd classicisme. Deze stroming is belangrijk voor de ontwikkeling van de beeldhouwkunst in Nederland. In deze zogenoemde bevrijding van het beeld en in de verdere emancipatie van de nog jonge sculptuur in Nederland heeft Wezelaar een hoofdrol gespeeld: als kunstenaar, organisator en communicator. Wezelaar wordt voor de Tweede Wereldoorlog gezien als ‘rising star’, maar daarna slaat de tendens over naar de abstracte kunst en behoort hij niet langer tot de voorhoede. Wezelaar maakt daarna realistische portretkoppen, figuren, naakten en dieren in brons, steen en terracotta. Zijn heel vroege modernisme uit het midden van de jaren twintig zweert hij af. Zijn vroegste werk beschouwt hij later als zijn jeugdzonde.
