Erfgoedvereniging Heemschut heeft de Bestuurscommissie opnieuw met klem verzocht het voormalige Burgerziekenhuis aan de Linnaeusstraat op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen.

Door Jaap Kamerling | Beeld Gerard Valentijn

Begin dit jaar vroeg Heemschut al dit monumentale complex uit 1889, van de bekende architect A.L. van Gendt in de stijl van de neorenaissance, als monument aan te wijzen, samen met nog een flink aantal ‘vergeten monumenten’ in Oost. Van die potentiële ‘vergeten’ monumenten is tot dusver geen enkele pand op de monumentenlijst geplaatst.

Het voormalige Burgerziekenhuis, thans hotel Manor, werd speciaal voor de wat beter gesitueerde middenklasse ontworpen als hospitaal, twee jaar later in gebruik genomen en heeft tot 1991 dus honderd jaar als ziekenhuis gefungeerd. Na de oorlog vervaagden de standsverschillen in het ziekenhuiswezen en kon ook de gewone Amsterdammer er terecht. In 1937 verbleef prins Bernard er enige tijd na een ernstig auto-ongeluk in Diemen en in 1947 werd Johan Cruijff er geboren.

In 1991 werd het herbestemd tot stadsdeelkantoor en vanaf 2011 functioneert het als hotel-restaurant Manor/Enoteca. De ziekenhuisfunctie verhuisde deels naar Almere.

Het ziekenhuis was voor die tijd ultramodern. Het was voorzien van hydraulische liften, elektriciteit, stromend water en centrale verwarming. Het beschikte over een grote staf medici en verpleegkundig personeel. Later werd het uitgebreid met een revalidatiecentrum. De schepping van Dolf van Gendt, die onder meer ook het Concertgebouw en de Stadsschouwburg ontwierp, heeft destijds 1 miljoen gulden gekost. Het complex is later diverse malen verbouwd. Tot op heden heeft het behouden deel van de bebouwing zijn karakter weten te handhaven. Heel bijzonder is het chirurgijnsgebouw – de ‘snijzaal’ – met het koepeltje op het binnenterrein.

Het complex is zowel bij de herbestemming tot stadsdeelkantoor als die tot hotel grondig verbouwd en gerenoveerd. Het pand is echter zoveel mogelijk in oude luister hersteld met verwijzingen naar het medisch verleden. Zo zijn de hotelkamers aangekleed met typische ziekenhuisgordijnen. Om ook de zolderetage in te kunnen richten moest het dak van het pand dertig centimeter worden gelicht, een bouwkundig gecompliceerde klus.

Als Burgerziekenhuis stond het complex nog op de gemeentelijke monumentenlijst en was het zelfs in beeld als rijksmonument. In verband met de noodzakelijke verbouwing tot stadsdeelkantoor en de verkoop later aan Eden Hotels werd het complex tijdelijk van de monumentenlijst gehaald. Nu is de tijd rijp het complex opnieuw op de monumentenlijst te plaatsen, zeker nu het Rijk voorlopig om financiële redenen geen plannen heeft de rijksmonumentenlijst uit te breiden.

^{Transvaalbuurt}
Behalve het Burgerziekenhuis vraagt Heemschut ook andere ‘vergeten’ panden en complexen op de gemeentelijke lijst te plaatsen. Met name veel panden in de prachtige Transvaalbuurt. Architect Berlage maakte begin twintigste eeuw het stedenbouwkundig plan voor de Kraaipanstraat en omliggende straten.

Doel van de bebouwing hier was om grote aantallen woningen te bouwen voor mensen met lage inkomens. De architecten J.Gratama en G.Versteeg ontwierpen de panden in de buurt. De laagbouw van  de Kraaipanstraat kreeg een dorps karakter. In de straten eromheen kwam meer ‘hoogbouw’. Vorm en ligging van die hoogbouw en de poort in de Schalk Burgerstraat doen denken aan een vesting. Opvallend in de wijk zijn de kopgevels van de blokken en de open hoeken.

Ook aan het Transvaalplein, de Transvaalstraat, de Transvaalkade, de Smitstraat, de Laing Neckstraat en de Majubastraat, de Vaalrivierstraat, de Luthulistraat, de De la Reystraat, de Colensostraat en de Cronjéstraat staan hele rijen panden, die een plaats op de gemeentelijke monumentenlijst verdienen.

^{Watergraafsmeer}
Ook in de Watergraafsmeer staan veel panden en rijen panden, die de monumentenstatus zouden moeten krijgen. In Betondorp staan aan de Brink nog panden van architect Dick Schreiner, die geen status hebben terwijl nota bene grote delen van de Brink rijksmonument zijn.

Ten slotte staan in de Linnaeusparkwegbuurt veel panden, waarvoor de monumentenstatus gerechtvaardigd is. Met name de fraai vormgegeven bakstenen bouwblokken van architect J.F. Staal in het volkswoningcomplex Linnaeusparkweg/Pythagorasstaat, Copernicusstraat/Galileiplantsoen. De blokken hebben prachtig vormgegeven ronde hoeken, gemarkeerd door schoorstenen, die als torentjes de hoeken markeren.