Boek van Week 45
Laat ik maar meteen open kaart spelen: ik ben een fan van Édouard Louis. De lectuur van zijn werk en dat van zijn intellectuele medestanders Didier Eribon en Geoffroy De Lagasnerie liep gelijk met mijn groeiende politieke bewustwording. Het lezen van elk van zijn romans staat me glashelder bij. Weg met Eddy Bellegeule en Strijd en metamorfose van een vrouw in het huis van mijn ouders te Zottegem, Ze hebben mijn vader vermoord in een krakkemikkig Gents stapelbed, Geschiedenis van geweld tijdens een slapeloze nacht in Oostende. Aan Veranderen: methode, ten slotte, was ik zo gekluisterd dat ik het uitlas terwijl ik verloren liep in een van de hitte geblakerde akker op weg naar een verlovingsfeest in een woonwijk van Lochristi.
Uit een interview over Veranderen: methode leek het zo dat Louis’ volgende boek zou handelen over zijn broer, die op 38-jarige leeftijd overleed. Maar met Monique ontsnapt is er nog een werk tussen gekomen, dat aansluit op Strijd en metamorfose van een vrouw uit 2021. De focus ligt namelijk opnieuw op de moeder van Louis, Monique. Je zou zelfs kunnen zeggen dat hij het in opdracht van haar schreef, want ze was, zoals ze zelf tegen haar zoon beweert, ‘alweer veel veranderd. Dat zou je een keer moeten opschrijven! Ik ben opnieuw getransformeerd.’
De vertreksituatie van het boek is namelijk dat Louis’ moeder hem plots opbelt, in tranen, omdat de man waar ze sinds de scheiding met Louis’ vader mee samenwoont in Parijs haar mishandelt en beledigt. Wat volgt is een relaas over hoe Louis samen met zijn vriend Didier, zijn zus Clara en enkele anderen Monique helpt om op haar vijfenvijftigste, voor het eerst, een leven alleen op te bouwen – een leven waarin ze niet gekluisterd is aan gewelddadige mannen. Ondertussen reflecteert Louis over hoe de snijlijnen van klasse, leeftijd en gender inhakken op hoe mensen hun leven kunnen inrichten. We krijgen inzicht in hoe de relatie met zijn moeder in de loop der jaren veranderde, na het verschijnen van zijn debuut, en hoe hij moeizaam de kloof probeerde te navigeren tussen haar leven in de luwte en het zijne, in de spotlight.
Hoe vaak lees je een boek waarin een vrouw met een klasse-achtergrond als die van Louis’ moeder centraal staat? En laat ik hier opnieuw open kaart spelen, met Louis’ moeder bedoel ik mijn moeder, en mijn moeders moeder. Het is dat herhaaldelijke engagement, immer open en bloot aanwezig in het werk van Louis, dat zijn werk voor mij zo cruciaal maakt. Louis maakt klassepolitiek ook een politiek van emotie, wroeging, van feilbare zorgzaamheid, niet alleen van koude analyses op macroniveau.
Het slotakkoord, dat ik niet zal verklappen, maar dat des te meer benadrukt hoe belangrijk het is om levens als dat van Monique het onderwerp van kunst te maken, bewoog me tot tranen toe. Het maakt dit waarschijnlijk tot Louis’ vreugdevolste boek tot nu toe.
Monique ontsnapt las ik bij een vriend thuis, achter het Javaplein. Van zodra ik het boek dichtklapte, en nog met de tranen in de ogen begon te intellectualiseren dat het een mooi maar mineur werk was in het oeuvre van Édouard Louis, dat het verder reliëf biedt aan zijn welbekende thema’s et cetera, onderbrak die vriend me, wees me op mijn tranen en zei: ‘Allemaal goed en wel, maar de emotie heeft gesproken.’ En hoe. Mijn fanatisme houdt aan.
_____
Monique ontsnapt is geschreven door Édouard Louis
Vertaald door Kiki Coumans
Verschenen bij Uitgeverij De Bezige Bij
Benjamin De Roover is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
