In 2022 gaf Artis directeur Rembrandt Sutorius de buurt een eerste inkijkje in het masterplan 2030. Dit jaar werden bewoners uitgenodigd voor twee gespreksbijeenkomsten over de plannen, stappen in een participatietraject dat mede voortvloeit uit de in januari in werking getreden Omgevingswet. Enkele plannen, waaronder een gebouw voor warmte koudeopslag, een bovengrondse parkeergarage en de ambitie om het bezoekersaantal te laten groeien doen veel stof opwaaien in de buurt. Dat participatie vaak een hobbelig pad blijkt, ondervindt ook Artis.
Jannelies Poelstra
De langverwachte Omgevingswet bundelt alle wet- en regelgeving met betrekking tot onze leefomgeving – bouwen, wonen, natuur en milieu – om ruimtelijke ontwikkeling eenvoudiger, sneller en transparanter te laten verlopen. Voortaan hebben gemeenten één Omgevingsplan waarin alle bestemmingsplannen samenkomen en landelijk is er het Omgevingsloket waarin omgevingsvergunningen moeten worden aangevraagd. Participatie is een belangrijke pijler onder deze nieuwe wet. Omdat participatie maatwerk is, schrijft de wet niet voor hóe deze participatie moet plaatsvinden.
Artis-masterplan 2030
Het rijkelijk en met historisch perspectief geïllustreerde Artis masterplan is een ‘levend document’, dat gaandeweg bij nieuwe ontwikkelingen aangepast kan worden. Het masterplan beschrijft de Artis ambities op het gebied van duurzaamheid, educatie, natuurbehoud en dierenwelzijn. Het plan schetst de ruimtelijke ontwikkelingsplannen voor verschillende deelgebieden, waarover voorafgaand aan het aanvragen van een omgevingsvergunning volgens de nieuwe wet aantoonbaar participatie moet plaatsvinden.
Welke participatiestappen heeft Artis tot nu ondernomen?
In maart 2022 presenteert Artis tijdens een burenbijeenkomst haar masterplan en impressietekeningen van ruimtelijke ontwikkelingsplannen met mogelijke impact op de buurt, zoals een modulaire – makkelijk af te breken – bovengrondse parkeergarage, herprofilering van het entreegebied, openbare horeca bij de Plantage Muidergracht, een tweede (leden)entree op de hoek van de Plantage Muidergracht Plantage Middenlaan, steigers voor vervoer van bezoekers per boot (Park & Sail en Train & Sail) én – in lijn met de gemeentelijke ambitie voor een aardgasvrije toekomst – energiewinning uit warmte koudeopslag. Nu, twee jaar later, volgen participatiebijeenkomsten. Tot veler teleurstelling blijkt de bijeenkomst op 9 juli meer informatie dan gespreksavond. Artis presenteert ontwerptekeningen voor een bovengrondse parkeergarage met groen dak en wellicht ruimte voor dieren, een uitbreiding van het olifantenverblijf met een stal, en een combinatiegebouw voor warmte koudeopslag (WKO) en kantoren tegenover wooncomplex Aquartis aan het Entrepotdok. Als bewoners wordt gevraagd hoe zij betrokken willen worden, zijn er suggesties voor meer bijeenkomsten, een burgerberaad en om vanuit de woning van bewoners naar Artis te kijken.
Na deze bijeenkomst gaat Artis in gesprek met bewoners en erkent Artis directeur Sutorius: “We waren te veel aan het zenden en er was te weinig dialoog.” Op de bijeenkomst van 10 september dan ook geen lange presentaties, maar gesprekstafels, waar bewoners in gesprek kunnen gaan met de ontwerpers van het Entreegebied, het parkeerterrein en het WKO/Diensten centrum, en waar zij ‘zorgen & kritiek’ en ‘ideeën en suggesties’ kwijt kunnen.
Appgroep De buurt van Artis ontploft
Na deze avond ontploft de door Artis gelanceerde app-groep De buurt van Artis. De app stroomt vol kritiek op het ontwerp voor een 14,4 meter hoog WKO Diensten centrum gebouw en de bovengrondse parkeergarage met mogelijk eenzelfde maximale hoogte. Daarnaast vreest de buurt toenemende (verkeers)drukte door de ambitie van Artis om te groeien van 1,4 naar 2 miljoen bezoekers. Ook zijn er zorgen over het voortbestaan van het Mahatma Gandhiplantsoen en over de veiligheid van de populaire zwemplek bij de Nijlpaardenbrug omdat Artis juist daar bezoekers per boot wil aanvoeren.
Bewoners hekelen ‘megalomane’ bouw- en groeiplannen
Als op 26 september de commissie Mobiliteit, Openbare ruimte en Water van de gemeenteraad het initiatiefvoorstel van de Partij van de Dieren, om van Artis een educatief park zonder dieren in gevangenschap te maken, bespreekt, vraagt inspreker J. van der Linden met klem ‘om de pauze knop in te drukken’ voor subsidie en vergunningaanvragen voor ‘de megalomane Artis bouwplannen’ terwijl een andere bewoner schriftelijk zijn vrees uit voor toenemende druk op de buurt door grotere bezoekersaantallen. Op 12 oktober volgt een vlammend opiniestuk in het Parool, waarin buurtbewoner Marian Dekker (voormalig PvdA gedeputeerde Utrecht en burgemeester van Zijpe) de Artisplannen in felle bewoordingen hekelt: ‘Twee miljoen bezoekers naar Artis? Na de Efteling de grootste attractie van Nederland op deze postzegel in het centrum van Amsterdam? Een megalomaan plan dat geen rekening houdt met de buurt. In één woord: bizar!
Hoe reageert Artis op deze zorgen en kritiek?
“De ontwikkeling van het WKO Dienstencentrum is al gestart voor de invoering van de Omgevingswet. Er ligt een voorlopig ontwerp, maar we willen de ontwikkeling graag in afstemming met de buurt invullen. We zijn daarover in gesprek met o.a. het bestuur van de VvE van Aquartis. De plannen voor het entreegebied en het parkeerterrein zijn nog slechts in de initiatieffase.”
Over de groei van bezoekersaantallen
en de toenemende druk op de buurt “Door het jaar heen zijn er een aantal piekdagen in bezoekersaantallen, daar willen wij absoluut niet nog meer van. We ambiëren geenszins de groei van het aantal toeristen, maar willen de groei naar 2 miljoen bezoekers halen op de rustigste dagen door het aantrekken van Amsterdamse en educatieve bezoekers. Artis is een erkende ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) zonder winstoogmerk. Onze groei-ambitie wordt ingegeven door de wens om zoveel mogelijk mensen in contact te brengen met de natuur.”
Heeft Artis zich verkeken op de door de Omgevingswet vereiste participatie?
“Nee, we hechten juist veel waarde aan een open dialoog met buurtbewoners en informeren en betrekken hen al jaren bij ontwikkelingen van met name de randen van het park. Samen met onze buren zijn wij verantwoordelijk voor een groene en leefbare buurt en we begrijpen dat onze plannen invloed kunnen hebben op de leefomgeving. De nieuwe Omgevingswet vraagt om dialoog met meer verdieping en dat is ook voor Artis onontgonnen terrein.”
Hoe nu verder?
Artis laat weten dat nog voor geen van de drie ontwikkelingsprojecten, WKO/Dienstencentrum, parkeerterrein en entreegebied, een omgevingsvergunning is aangevraagd en dat zij de buren zal informeren, als dat wel gebeurt. Vergunningsaanvragen moeten door deskundigen uitgebreid getoetst worden alvorens de gemeente een besluit neemt, waartegen belanghebbenden dan weer bezwaar kunnen indienen. Maar zover is het nog niet want Artis zegt eerst de komende maanden – te beginnen in november – aanvullende gespreksavonden met buurtbewoners te willen plannen.
