Zo nu en dan verlaten Amsterdammers Oost. Vrijwillig of niet. Hoe kijken ze terug op hun leven in dat mooie deel van de stad. En bevalt hun leven elders in Nederland of daar buiten. Wat vinden zij van het Amsterdam anno nu en Oost in het bijzonder?
Ties van Dijk
Joanne Nihom, journalist en schrijfster, vertrok twintig jaar geleden naar Israël waar haar ouders al sinds de tachtiger jaren woonden. Joanne woont in Noord-Israël zo’n 10 kilometer van de Libanese grens. De vijf kilometer-zone die vanwege de aanhoudende Hezbollah bombardementen is ingesteld, is vlakbij.
Via WhatsApp voeren we ons gesprek waarbij Joanne zich meteen verexcuseert dat als het alarm op haar telefoon afgaat, zij direct moet ophangen om naar de schuilkelder te hollen. Dat is iets dat helaas hoort bij het leven van alle dag in Israël sinds die vreselijke moordpartij door Hamas van 7 oktober 2023.
‘Ik kom uit een liberaal Zionistisch gezin en mijn familie is enerzijds van religieuze en anderzijds van socialistische huize. De Sjoa, de jaren 1940-1945, heeft in onze familie diepe sporen nagelaten. Het sterkte mijn ouders in hun nooit aflatende liefde voor Israël en dat was in het belang van het land en het Jodendom. Israël was er altijd in ons leven. Het was dan ook een logische stap dat ik voor mijn middelbare school voor het Joods lyceum Maimonides koos in Amsterdam.’
Wat betekent het om in een land te wonen dat in continue staat van paraatheid moet zijn?
‘Vorige week moest ik naar mijn accountant in Akko, dat is een kwartier rijden. Ik had het wat uitgesteld, vanwege de voortdurende raket- en droneaanvallen op het Noorden waar ik woon. Tochbesloot ik te gaan. Het was rustig en dat gebeurt niet vaak. Maar ik was nog niet terug in ons dorp of het barstte weer in volle hevigheid los. Dat was schrikken en ik realiseerde me ook wat een geluk ik had gehad.’
‘Je moet er niet aan denken dat je dan in de auto zit. Dan moet je stoppen. En ergens, niet te dicht bij de auto, op de grond gaan liggen, op je buik, met je armen over je hoofd. Dat is de realiteit van ons leven op dit moment. Waarbij ik me heel erg goed realiseer dat mensen zoals ik die in Libanon en Gaza wonen het heel veel erger hebben.’
Waarom ga je niet terug naar Nederland?
‘Ik heb daar nog geen seconde aan gedacht. Ik woon hier en laat me niet wegjagen. Mocht ik ooit teruggaan naar Nederland, ik zeg nooit nooit, dan is het niet vanwege een oorlog. Ik dank G*d op mijn blote knieën dat mijn ouders dit allemaal mee hoeven te maken. Ze hadden deze tijden vreselijk gevonden.’
Wat vind jij van de gebeurtenissen in Amsterdam de afgelopen jaren?
‘Om te beginnen met de komst van het omstreden Namenmonument aan de Weesperstraat voor de 102.000 vermoorde Joden en 220 Sinti en Roma. Aanvankelijk zou het Namenmonument in het Wertheimplantsoen komen. Daar waren echter zo veel protesten tegen van de omwonenden in de Plantage die bang waren voor de komst van touringcars en de mogelijke waardevermindering van hun huis, dat daar van af is afgezien. De komst aan de Weesperstraat verliep ook niet bepaald vlekkeloos. Maar het is er gekomen.’
‘Ik ben er wat dubbel in. Mijn eerste gedachte was: ‘weer een monument erbij’. Maar ik besef me wel degelijk dat het goed is voor de nabestaanden en dat geldt ook voor mezelf, dat het er is. Ook en vooral is er de boodschap voor de jeugd van vandaag en morgen: Dit mag nooit meer gebeuren.’
Hoe kijk je naar de pro-Palestijnse studentenprotesten aan de UvA na 7 oktober?
‘Ik ben voor de dialoog, hoe ingewikkeld dat ook is. Het is de enige oplossing. Leer over elkaar, kijk elkaar in de ogen en ga elkaar echt zien. Hoe ver weg je ook van elkaar staat. Met geweld is nog nooit iets opgelost. Deze gedachtegang wordt me vaak verweten en ik word naïef genoemd, maar dat is dan maar zo.’
En wat vind je van de rellen die er geweest zijn rondom de wedstijd Ajax – Maccabi Tel Aviv?
‘Mijn antwoord is hetzelfde. De rellen zijn vreselijk geweest. En ik veroordeel ieder geweld met grote hevigheid, waar het ook vandaan komt. Maar in plaats van straffen denk ik dat het tijd wordt om te kijken waar deze ongelofelijk onrust en ontevredenheid en agressiviteit vandaan komt. De liberaal Joods Gemeente (LJG) in Amsterdam is jaren geleden gekomen met het initiatief Leer Je Buren Kennen.’
Toen een aantal jaren geleden de nieuwe synagoge in Amsterdam werd ingewijd, waren er al tijdens de bouw zorgen. Het ROC, het Regionaal Opleidingencentrum, staat op vijftig meter afstand van de synagoge. Een gedeelte van de jongeren op het ROC heeft een niet-westerse achtergrond en staat niet altijd vriendelijk tegenover Joden en Israël. Even werd er gedacht een hek om het gebouw te zetten als bescherming. Maar dat was geen vriendelijke oplossing.’
‘Het geeft niet weer waar de LJG voor staat. Als Liberaal Joodse Gemeente is het maatschappelijk betrokken, de deuren staan open voor iedereen, dus ook voor jongeren van het ROC. Zo ontstond het project ‘Leer je buren kennen’, een programma dat inmiddels al jaren succesvol loopt, ook in andere plekken in Nederland. In plaats van angst is door de LJG naar een praktijkoplossing gezocht. In plaats van een muur om de synagoge te bouwen, is er een dialoog aangegaan. De deur is opengezet! Een voorbeeld voor de wereld. Een voorbeeld voor eenieder van ons. Ga de dialoog aan, loop niet weg, veroordeel niet, maar ga in gesprek.’
Hoe zie jij de toekomst van Israël?
‘Ik ben een positief ingesteld mens, ik zie altijd het goede. Israël blijft, daar bestaat bij mij geen twijfel over. Maar ik hoop op nieuwe, jonge leiders in het land en de rest van het Midden-Oosten, want dat is nodig. Een generatie die door internet en het veranderen van de wereld geen landsgrenzen meer kent. Een frisse generatie die de dialoog aandurft, ook al is het met de zogenaamde vijand.’
‘Ik heb het boek Over de Grenzen geschreven. Het gaat over hoe Israëli’s en Palestijnen samenleven. Bij de ‘gewone’ bevolking is er vrede en er zijn zelfs heel veel samenwerkingsverbanden. Ook vandaag. Ook in het afschuwelijke jaar dat achter ons ligt. Daar ligt mijn hoop, zo zie ik de toekomst van Israël.’
Wat betekent Amsterdam voor je?
Mijn grootvader van moeders kant was de Amsterdamse schrijver en journalist Meyer Sluyser. In veel van zijn boeken heeft hij het oude Amsterdam beschreven zoals het voor de oorlog was. Zo schreef hij in Voordat ik het vergeet: ‘Als ik de ogen sluit, zie ik op de binnenkant van mijn oogleden de buurt zoals ik haar gekend heb gedurende de veertig jaren vóór Het Grote Verdriet.’
Wat vind je van het huidige Amsterdam?
‘Ik kom er de laatste twintig jaar alleen als ‘toerist’. Het blijft een gezellige, roerige stad die nooit lijkt te slapen. Ik winkel er graag en vind het heerlijk om wat rond te lopen. Een hele dierbare vriendin van me woont aan de Amstel. Als ik bij haar ben, blijf ik kijken naar het schouwspel dat zich daar op het water en rondom steeds weer afspeelt. Het stadsleven is nooit echt voor mij geweest, ik ben meer van de bossen en het platteland. Maar zo aan de Amstel, en het IJ heeft dat ook, vergeet ik dat ik in een stad ben. Het gemoedelijke van de kakofonie aan geluiden en mensen en beelden – dat vind ik heerlijk en dat mis ik als ik niet in Amsterdam ben.’
Ook uit Oost vertrokken? Ties van Dijk spreekt je graag voor medewerking aan deze rubriek. Neem contact met hem op.
