Niet alleen op de Wallen is het een rotzooi

Afgelopen zomer stonden de kranten vol met boze brieven over afval, en dan vooral over de overlast die dit veroorzaakt. De lont in het kruitvat was een lezersbrief in Het Parool die opende met de zin: ‘We leven in Amsterdam op een vuilnisbelt.’ Hoe vies is onze eigen buurt?

Henk Leenaers

Kort voordat ik in 2023 naar Amsterdam verhuisde maakte ik een reis naar Rome. Prachtige stad, erg genoten. Maar we schrokken ook van de vieze lucht en de enorme hoeveelheid afval op straat. Als toerist ben je er gelukkig maar even en eenmaal thuis vertelden we dan ook opgetogen aan vrienden en kennissen: ‘een heerlijke stad voor een kort bezoek, maar geen plek om permanent te wonen.’ Nu woon ik in de hoofdstad en bekruipt me hetzelfde gevoel. Met de luchtkwaliteit is het hier veel beter gesteld, maar qua afval steekt Amsterdam Rome naar de kroon.

Levend schilderij van consumptieresten
Wie af en toe een ommetje maakt, krijgt al een goede indruk van het afvalprobleem in de wijk. Het begint al voor de deur van ons appartementencomplex in de Plantagebuurt. Sinds enkele dagen ligt er, slordig tegen een boom geparkeerd, een tweepersoons matras op de stoep. Er naast ligt een serieuze hoeveelheid karton, waarschijnlijk verpakkingsmateriaal van een wasmachine of tv. Nog geen twintig meter verderop ligt er een dode rat op de stoep. Vijftig meter de andere kant op staat een overvolle vuil container, waarvan de klep niet meer sluit, omdat de laat ste afvalzak er niet meer helemaal in past. Rondom de vuilcontainer een tapijt van glasscherven, met daarop een mix van bouwafval, vuilniszakken en soms een huishoudelijk apparaat. Elke week ziet het er anders uit, dit levend schilderij van consumptieresten.

‘Het aantal meldingen van zwerfvuil nam in heel Amsterdam toe met maar liefst 61%, en in het centrum waarschijnlijk nog meer’

Op een dinsdagavond door de Kadijken
Tuttut, zult u misschien denken, waarom zoveel aandacht
voor de ergernis van één bewoner over de rotzooi voor zijn eigen deur, nota bene in de keurige Plantage? Moeten we het niet over de échte problemen hebben, op de Wallen en in de binnenstad? Dáár is het pas erg. Nou, misschien ligt dat toch anders. Want zoveel moeite hoefde ik niet te doen om te achterhalen wat de vieze plekken zijn in onze buurt. Iemand adviseerde me om eens op een dinsdagavond over de Kadijken te wandelen. Dan liggen daar namelijk op veel plekken opengereten vuilniszakken. En zie
je meeuwen zich tegoed doen aan etensresten. Die zakken, of wat er dan nog van over is, worden pas op woensdagochtend opgehaald door de gemeentereiniging. De niet eetbare resten, waaronder papier, plastic, luiers en tampons, gaan zwerven door de buurt.

Net iets minder binding met de buurt
Iemand anders attendeerde me op een opmerkelijke gewoonte in de Czaar Peterbuurt, o.a. Conradstraat en Eerste Leeghwaterstraat: het naast afvalcontainers dumpen van grof vuil, zoals wasmachines, tapijten, bureaustoelen en afgedankte tv’s. Tja, waar moet je het anders kwijt nu er in de wijk geen afvalinzamelingspunt meer is? Andere ergernissen die me ter ore kwamen: de enorme rotzooi rond de afvalcontainers in de Sarphatistraat, tegenover Albert Heijn, en in de Weesperstraat, bij het kunstwerk met de vier witte kegels. Dat zijn plekken waar ook veel studenten en expats wonen. Misschien hebben deze tijdelijke bewoners net iets minder binding met de buurt?

61% meer meldingen over zwerfvuil
Maar goed, niet wat een handvol bewoners mij vertelt, is relevant – wel wat álle bewoners melden bij de gemeente. Dat wordt per wijk en per jaar allemaal netjes bijgehouden en onderzocht. In de Monitor Afval en Reiniging kun je zien waar de overlast door afval het grootst is en of die afneemt of toeneemt. Wie eenmaal gewend is aan het opmerkelijke taalgebruik van de gemeente (meldingen over zwerfvuil vallen in de categorie ‘schoon’), krijgt een goed beeld van de ontwikkelingen in de afgelopen twee jaar. Dat levert een onthutsend beeld op. In heel Amsterdam nam het aantal meldingen over afvalcontainers en grof afval weliswaar af met 7%, maar niet in het centrum. Hier bleef het aantal meldingen schrikbarend hoog: 1 op de 3 inwoners ondervindt blijkbaar zoveel overlast dat ze overgaan tot een officiële melding. Het aantal meldingen van zwerfvuil nam in heel Amsterdam toe met maar liefst 61%, en in het centrum waarschijnlijk nog meer. Anders dan de gemeente beweert, is het niet zo dat de vervuiling vooral toeneemt in drukke gebieden. Op de kaartjes is goed te zien dat er óók veel meer meldingen over zwerfvuil zijn in  woonwijken zoals de Oostelijke eilanden en Kadijken en de Plantage Weesperbuurt.

Hoe voorkom je dat afvalbakken worden opengemaakt?
Niet alleen op de Wallen is het een rotzooi, zoveel is zeker, maar wat is er tegen te doen? Op korte termijn wil de gemeente extra bovengrondse containers gaan plaatsen, direct na het inzamelen van afvalzakken gaan vegen en beter controleren of bewoners zich houden aan de tijden waarop je afval op straat mag zetten, zo valt te lezen in een brief aan de gemeenteraad. Daarmee bestrijd je een deel van het probleem, maar niet alles. Want hoe
voorkom je dat afvalbakken en afvalzakken worden opengemaakt door mensen die op zoek zijn naar statiegeld?

Betrokkenheid van bewoners vergroten
Pas bij de begroting voor 2025 presenteert de gemeente definitieve plannen, maar kort samengevat komen die neer op twee maatregelen: veel meer innamepunten voor blik, waarbij hulp nodig is van verpakkingsproducenten, festivalorganisaties en vervoerders zoals NS, ProRail en GVB. En stoppen met de inzameling van afval in zakken. Dat laatste is makkelijker gezegd dan gedaan, want er is in het centrum vrijwel geen plek voor afvalcontainers. Alternatieven zijn afvalbrengpunten op het water, afval laten ophalen op afspraak of honderd meter verder lopen met je afval. Met de eerste twee maatregelen doet de gemeente elders in de stad al proeven. Misschien moet er nog een derde maatregel bij: de betrokkenheid van bewoners vergroten. Want een schonere straat, begint die niet óók bij jezelf?