Afgelopen zomer verscheen Niet zoet genoeg. Wie niet meteen de ondertitel leest, kan op twee verkeerde benen worden gezet. Is het een kookboek, al dan niet over mislukkingen in de keuken? Is het een boek waar opvoeding (al dan niet ‘zoete’ kinderen) een rol speelt? Bij lezing blijkt geen van twee ideeën het geval. De ondertitel ‘een twijfelachtige geschiedenis’ en daaraan de toevoeging ‘gewetensnood van een Nederlandse agent in de tijd van gedwongen razzia’s’ is een duidelijke aanwijzing dat het om morele dilemma’s in oorlogstijd gaat. Andere koek dus.
Anne-Mariken Raukema
Maar hoe ik m’n best ook deed, ik kwam niet echt in het verhaal over de Amsterdammer – en diens zoon, de auteur Peter Nieuwendijk (geboren in 1946). Korte, soms ultrakorte hoofdstukken van niet zelden nog geen hele pagina, zorgen daar voor. Maar vooral de vertellende stijl die me maar niet het verhaal in sleepte.
Wel interessant is het feit dat de hoofdpersoon, een rooms-katholieke politieagent die tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt gedwongen om deel te nemen aan razzia’s, in Oost woont, in de nieuwbouwwijk die Indische Buurt heette. Hij is gezagsgetrouw en probeert met gevaar voor eigen leven de opdrachten die hij van de Duitse bezetter krijgt zoveel mogelijk te saboteren. Zo waarschuwt hij de avond voor de inval de – meestal Joodse – bewoners van de betreffende woningen. De nadrukkelijk op de cover vermeldde gewetensnood komt evenwel nauwelijks aan de orde, een gemiste kans. Het blijft hangen op een niveau van anekdotes en dagelijkse wetenswaardigheden.
Na de oorlog werkt hij bij de inlichtingendienst en is het zijn taak om allerlei zogenaamde staatsgevaarlijke groepen te onderzoeken en in beeld te brengen. Hij maakt plichtsgetrouw verslagen over bijeenkomsten van communisten – gekleed in rood overhemd en rode das viel hij wel erg op -, homoseksuelen, lesbiennes en teruggekeerden uit de Duitse kampen. Zijn geweten knaagt, hij is niet geschikt voor dit werk. Omdat hij een vrouw en drie kinderen heeft, blijft hij trouw aan zijn baan en de zorgen voor zijn opgroeiende kinderen. Twijfel over zijn eigen functioneren komt wel uit de verf. Uiteindelijk raakt de eigenzinnige man de weg kwijtraakt.
Jammer dat aan dit goed bedoelde boek niet wat meer (eind)redactionele aandacht is besteed. De overkantvanhetij is niet één woord, zweets-oep werd foutief afgebroken, burgemeester van Hall en Van Hall wisselen elkaar af. VARA , NCRV en KRO worden weergegeven met puntjes (V.A.R.A. etc. – terwijl sinds eind jaren 60 die uiteindelijk ook bij de VRPO verdwenen). Het Annapaviljoien moet vast Anna-paviljoen zijn… Misschien dat ik ook daardoor maar niet in het verhaal kwam. Maar dat zegt misschien meer over mezelf dan over het boek.
Wie een verhaal wil lezen waarin Amsterdam-Oost in de oorlog de couleur locale vormt, moet Niet zoet genoeg wel lezen. Op de laatste pagina wordt duidelijk waarom gekozen is voor deze titel. Ga zelf maar lezen.
