Boek van Week 51
Dit wordt mijn laatste boek van de week voor dit jaar. Dat was dus even een extra ronde wikken en wegen, maar ik ben eruit. Pastorale van James Rebanks moet het worden, toch het belangwekkendste boek dat ik dit jaar las.
James Rebanks schreef in 2015 Het herdersleven, waarin hij al vertelt over zijn boerenleven. Nu gaat hij nog een stap verder, zowel in zijn schrijven als in zijn boeren.
Pastorale begint met de idylle van een kleine James die bij zijn opa achter op de trekker zit. Ze ploegen en bij James wordt het zaadje geplant.
Met zijn opa leert hij kijken naar het land, letten op de details, jakobskruiskruid uitroeien, vlechtheggen onderhouden. Als zijn grootvader overlijdt en James het niet kan vinden met zijn vader, smeert hij hem naar Australië. Daar gaat hij aan de slag op een boerderij die vele malen groter is dan wat hij thuis gewend is. James denkt het licht gezien te hebben: om het boerenbedrijf rendabel te maken is schaalvergroting noodzaak. Hij keert terug naar het Lake District en haalt zijn vader over het anders aan te pakken. Mee in de vaart der volkeren: vlechtheggen – de schuilplaats voor vogeltjes en egels – moeten het veld ruimen, de akkers moeten groter, de weidegrond egaler. Waar zijn opa op een klein open trekkertje maaide en bij elk nest stopte, afstapte, de eieren in zijn pet legde, met de pet op schoot doormaaide en aan het einde van de rit de eieren weer in het juiste nest teruglegde, kwamen nu de stadsjongens met hun grote, glimmende combines. De cabines waren hoog en dicht, er was geen contact met de grond en stoppen voor een nestje was echt te kostbaar. Als dan ook de pesticides hun intrede doen, is het drama compleet: na verloop van tijd valt het James op dat er geen egels meer zijn, geen vogels, geen bloemen. Het veld is doods, de omgeving mat en eenvormig. In de dalen verrijzen megastallen waar duizenden varkens op hun dood wachten. Rebanks hart barst en breekt.
Al die tijd zat ik op het puntje van mijn stoel en las ik dit boek met de tranen in mijn ogen en een dikke keel. Net als Rebanks voelde ik dat de boel naar de verdoemenis gaat, dat het alleen nog maar om goedkoop produceren gaat, of het nu om tarwe of rundvlees gaat, dat het kortetermijndenken het had gewonnen. Je wéét het wel (al zijn er nog verrassend veel mensen die het niet weten) en je weet dat het anders moet maar hoe?
Gelukkig stort Rebanks zijn lezer niet in een eeuwigdurende depressie, maar gooit hij het roer om en gaat aan de slag om de natuur te herstellen, het land tot rust te laten komen, weer schuilplaatsen te bouwen voor vogeltjes en kleine knagers. En – vergeef me deze spoiler – hij flikt het. Rebanks toont aan dat het anders moet en anders kán. Ja, hij zal er ander werk bij moeten blijven doen om zijn gezin te kunnen onderhouden, maar als dat andere schrijven is, heb ik daar geen enkel bezwaar tegen. Integendeel: Rebanks schreef een belangrijk, aangrijpend en wakkerschuddend boek dat hopelijk in het kerstpakket van het ministerie van Landbouw zit. Lees, huil, zucht en koop lokale, biologische seizoensgroente.
_____
Pastorale is geschreven door James Rebanks
vertaald door Catalien van Paassen
verschenen bij Hollands Diep
Edith Vroon is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29.
