‘Ik denk dat mensen er blij van worden en ervan gaan houden’, zei kunstenares Monika Dahlberg (1975) bij de onthulling van haar ‘gatekeepers’, gemaakt voor kunstplatform Framer Framed. Twee jaar staan ze nu bij de ingang van de expositieruimte aan de Oranje-Vrijstaatkade. Is Dahlbergs verwachting uitgekomen? Dwars vroeg het voorbijgangers.
Winnie van Heesch | Foto’s Eddy Ellert
Ze heten Uhuru (vrijheid) en Matumini (hoop). De woorden komen uit het Swahili, de taal van Monika Dahlbergs geboorteland Kenia. Zij kreeg de beeldjes van anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge (1937-2023). Ze waren beschadigd en hadden waarschijnlijk veel meegemaakt. Dahlberg: ‘Voorouderbeelden werden met de komst van het christendom in zuidelijk Afrika verboden. Vaak werden ze dan ver weg van hun oorspronkelijke plek ondergebracht. En op hun nieuwe plek beïnvloedden ze de beeldtaal.’ Het verhaal past bij wat Monika zelf doet met haar ‘gatekeepers’: ze bewerkt en beschildert ze, geeft ze maskers en Mickey Mouse-oren. En zo komen ze nieuw terug in de wereld. ‘De geschiedenis van de beelden is pijnlijk, maar ook voedend. Ik wil mensen daar op een positieve manier mee verbinden, zonder te prediken.’
‘Schattig’
Verbinding is ook wat Anneke uit de Watergraafsmeer ziet. ‘Ze verbinden iets traditioneels uit Afrika met het hedendaagse Amsterdam. Ik vind ze ontzettend leuk. Ze horen bij mijn vertrouwde straatmeubilair. Ik word er wel vrolijk van.’ Buurtbewoonster Emmy, die langsloopt met een zware kamerplant, ziet ook een spiegel van de stad: ‘Het oogt Afrikaans, niet van hier. Maar dat is Oost natuurlijk ook wel, een mengelmoes van allerlei mensen.’
Alexander en Sofia zijn toeristen, ze zien de beeldjes voor het eerst. Alexander: ‘Ze roepen herinneringen op aan mijn reizen in Afrika. De muziek, de cultuur, de positieve vibes.’ Sofia: ‘De vrouw heeft het gezicht van een alien of een vis, de man iets aap-achtigs. Misschien wil de kunstenares zeggen dat mensen ook tot de dierenwereld horen, dat we allemaal samen in deze wereld leven?’ Schattig vindt ze de beeldjes.
Apartheid
Tiener Leonoor vindt de sokkels mooi, daardoor kijk je van onderen tegen de gatekeepers aan. Het effect van de zon die slagschaduwen op de muur projecteert is ook speciaal. Het oogt voor haar als een strijdlustig statement. ‘Er zit actie in, zo van zie mij.’ De kwast in Matumini’s lijkt een fakkel. ‘Het is sterk, maar niet op een agressieve manier.’
Julia uit Lelystad maakt zomaar een stadswandeling door Amsterdam-Oost. Zij denkt niet meteen aan Afrika maar aan Azië. ‘Ik ben zelf Papoea van oorsprong. De beelden doen me denken aan het houtsnijwerk van de Asmat, een stam in Papoea (Indonesië). Zijn ze Afrikaans? Dat past dan wel weer mooi bij de Afrikanerbuurt hierachter!’
En daarmee slaat Julia onbewust de spijker op zijn kop: Oranje Vrijstaat was de Boerenrepubliek waar Hendrik Verwoerd (1901-1966) opgroeide. Hij was de architect van het Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem. Uhuru en Matumini dragen die geschiedenis in zich. Maar voor de deur van Framer Framed aan de Amsterdamse Oranje-Vrijstaatkade brengen ze alleen maar positieve energie. En de vrijheid om erin te zien wat je wilt.
