Boek van Week 29
‘Angst is een gewoonte als alle andere, en gewoonten zijn dodelijk voor het wezenlijke in ons.’ Een zin om uren bij stil te staan. Angst ‘een gewoonte’? Iets van jezelf dus? En angst voor wat? Angst om onbeduidend te zijn? Angst om te ontdekken wie je bent en dat dat dan tegenvalt?
In Parijs bewondert M., terwijl thuis een afkeurende echtgenoot en kind wachten, het werk van schilder L. Op veel doeken zijn vrouwen afgebeeld, met een voor haar ongekende hartstocht. Op de grotere portretten schildert L. een gemaskerde vrouw, vaak staat hij samen met haar afgebeeld. ‘Maar zijn begeerte, zodra die oplaait, vernietigt haar’. Hij schildert, met religieuze toewijding, ook landschappen, die bij haar het zinnetje ‘Ik ben hier’ oproepen.
Wat haar overdondert is de ‘volstrekte vrijheid die zijn schilderijen uitstralen, een vrijheid die tot de laatste penseelstreek tot in de kern verstokt mannelijk is.’ Zelf wil ze haar hele leven al vrij zijn, maar weet dat ze nog niet eens kans heeft gezien om haar‘ kleine teen te bevrijden.’
Als ze, vijftien jaar later, L. uitnodigt om naar het afgelegen moerasgebied aan de kust te komen waar ze met haar gezin woont, wordt haar verwachting onderuit gehaald. L. blijkt niet alleen te komen, maar samen met een beeldschone jonge vrouw.
Op het terrein staat een tweede huis (Second Place), waar L. met vriendin intrekt. Hij mijdt zijn gastvrouw en geeft haar het gevoel dat ze er niet toe doet. Hij schildert portretten van de anderen, maar niet van haar. Zijn zelfgenoegzame houding confronteert haar met haar wankele zelfbeeld.
Als L. haar eindelijk lijkt te willen schilderen, verloochent ze zichzelf en Tony, en vindt de ultieme vernedering plaats.
Kan erkenning wel plaatsvinden als je er zo evident om vraagt?
Wat Cusk zo boeiend maakt, zijn haar scherpe (vaak filosofische) observaties, haar onbevangen kijk op familie, relaties, gender, ouderschap en eenzaamheid. Ze doet dat op een moedige, eerlijke, nietsontziende manier: in feite gaat De tweede plaats over je plaats als vrouw (le deuxième sexe) in de wereld.
_____
De tweede plaats | Second Place is geschreven door Rachel Cusk
vertaal door Marijke Versluys
verschenen bij De Bezige Bij
Yvonne Middelhoff is boekverkoper bij Boekhandel van Pampus, KNSM-laan 303
