Verbijsterd stonden wij te kijken, mijn vriend en ik. Op de kale planken van de badkamer die wij in ons nieuwe huis in de Pythagorasstraat aan het verbouwen waren, lag een NSB-schat in het stof.
Nou ja, een schat: het was duidelijk een verzameling spullen voor een nieuw lid van de NSB. Een soort welkomstpakket was vanonder de vloerplanken opgedoken: een lidmaatschapsboekje, een werkerskaart, een blikken spaarpotje met het logo van de NSB erop. En enkele griezelgeschriften: ‘De Joden in Nederland’, ‘Rede van Adolf Hitler in het Sportpalast te Berlijn, Januari 1943’, ‘Zomer-Zangfeesten der N.S.B’, ‘Wat was en is, wat deed en doet de N.S.B.?’
Het zweet brak mij uit. Wat? Had er een NSB-er in ons huis gewoond? Dat stond nog te bezien: alle spullen waren ongebruikt, de kaart oningevuld, alles was verstopt onder de vloer alsof niemand dit gedachtengoed nog terug mocht vinden. Dat was een goed teken. Aan de andere kant: waarom niet alles weggegooid, als je je bedacht had en toch maar geen lid wilde worden? Een slag om de arm houden? Dat waren wél slechte vibraties. Onze interpretaties van wat er gebeurd was, wat het betekende, wat voor mensen er lang geleden in ons nieuwe huis hadden gezeten, wisselden een tijdlang per dag. Ik wilde die spullen het huis uit hebben; mijn vriend wilde ze bewaren.
De Watergraafsmeer heeft veel joodse bewoners verloren. Natuurlijk zijn velen van hen ook expres verraden: aangegeven, opgepakt bij razzia’s. Misschien zijn ze wel op die beruchte transporten vanuit hun eigen buurt vertrokken: van station Muiderpoort, waar veel foto’s zijn gemaakt van de mensen die zich bepakt en bezakt verzamelden.
Als overal woonden er ook in De Meer genoeg mensen die men in en na de oorlog ‘fout’ noemde; onder wie ook onze geïnteresseerde aspirant-NSB-er. Ronduit slecht? Of bang en laf? Naïef en oliedom, kun je ook zeggen. In die tijd vonden zij zichzelf misschien visionairs, die als Koning Eénoog in het land der blinden konden zien dat er via hun ideeën een nieuwe tijd zou komen, beter voor iedereen. Behalve natuurlijk voor degenen die voor die nieuwe tijd het veld moesten ruimen en die zonder pardon, met geweld, genadeloos werden afgevoerd. Net als uit de Transvaalbuurt, waar ook veel joden woonden. Op de groenstrook in de Pythagorasstraat staat nu een bordje, bij een prunusje dat daar in 1995 voor de slachtoffers is geplant.
Fiets je langs Muiderpoort, lees dan eens het gedicht van Viktor E. van Vriesland dat ter herinnering te lezen is op een bankje:
Muiderpoortstation
Tocht er door hun schimmen
nog een stroom van lang,
lang vergeten namen,
lang vergeten ogen?
Zullen wij nog weten
dat wij ons vergeten
zijn vergeten?
Onze NSB-schat is uiteindelijk in een geschiedenisboek terecht gekomen. Mijn vriend schreef erover om jongeren te laten weten wat de NSB was en hoe je die in zijn tijd moest plaatsen. De spullen zelf zijn uiteindelijk bij een verzamelaar beland. Toen had ik er inmiddels vrede mee en voelde ik de slechte vibraties niet meer, omdat wij er voldoende goede vibraties overheen hadden geplakt. Maar nooit eerder ben ik me zo bewust geweest van de geschiedenis van een huis en zijn bewoners.
20-6-1943: Grote razzia in Amsterdam Zuid en Oost Zie www.nuentoen.nl
¶
Sieneke de Rooij is verknocht aan Oost en Centrum. Ze is schrijver, redacteur en docent creatief schrijven. Ze werkte als redacteur bij diverse uitgeverijen en was adviseur Schrijven bij Kunstfactor, het landelijk Sectorinstituut voor de Amateurkunst. Haar favoriete eigen boek is De boot naar Lemmer, een verhaal uit de hongerwinter, waarin zij een aangrijpend familieverhaal uit 1945 weer tot leven brengt.
Sieneke de Rooij geeft schrijfcussussen, workshops en lezingen op maat.
www.doorleefd.nl/agenda/cursus.
