Door de vergrijzing ziet de huisarts steeds meer ouderen op het spreekuur. Daarbij moeten steeds meer ouderen zelfredzaam zijn en zijn ze op zich zelf aangewezen. Wat is er zoal mogelijk voor ouderen in en rondom het gezondheidscentrum? Wat doet de praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk en hoe kunt u gebruik maken van ‘Welzijn op recept’ als een mogelijkheid om buiten de huisartsenpraktijk hulp in te roepen?
Ouderen Adviesraad Oost
Als het thuis niet lekker gaat, komt de huisarts als familiedokter en vertrouwensfiguur het eerst in beeld. Vanuit die functie speelt de huisarts een belangrijke rol bij het aanhoren van klachten die met de leefomstandigheden te maken hebben.
Het bezoek aan de huisarts is daardoor niet alleen voor de behandeling van lichamelijke klachten, zoals hoge bloeddruk, luchtweginfecties, gewrichts- en huidaandoeningen, maar ook om aandacht te vragen voor onbegrepen klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en lusteloosheid. De oorzaak van deze klachten is tijdens het spreekuur niet makkelijk te achterhalen. Om er achter te komen waarom de patiënt zo te neer geslagen is, zich moe voelt en waarom de patiënt slecht slaapt, is veel tijd nodig.
Het vraagt om specifieke gespreksvaardigheden, een luisterend oor en invoelend vermogen om de klachten te doorgronden die het dagelijks leven ernstig kunnen belemmeren. De huisarts is daarvoor goed opgeleid, maar het lukt niet altijd om dat in de beschikbare tijd waar te maken.
Praktische oplossing
De functie van praktijkondersteuning in de huisartsenpraktijk is ontstaan als een praktische oplossing om in de huisartsenpraktijk de taken onderling meer te verdelen als gevolg van de maatschappelijke ontwikkelingen. Maar wat doet een praktijkondersteuner huis-artsenzorg [POH]? De huisarts heeft de ruimte binnen zijn praktijk om te kiezen uit verschillende typen praktijkondersteuning afhankelijk van de samenstelling van zijn praktijk.
Hij kan kiezen tussen een POH die zich bezig houdt met de chronische zorg en lichamelijke aandoeningen, met de zorg voor ouderen, of meer met de psychische problematiek. Een huisarts met veel ouderen in de praktijk geeft de voorkeur aan een POH met kennis van en begrip voor deze levensfase. De aandachtsgebieden voor de POH-ouderen zijn fysieke, cognitieve en psychische kwetsbaarheid. Hierbij valt te denken aan beginnende dementie, eenzaamheid of fysieke ongemakken door ouderdom. Het doel van de functie is om in een vroegtijdig stadium met oudere patiënten in gesprek te gaan om zo de juiste zorg te kunnen bieden. De praktijkondersteuner GGZ helpt de huisarts bij de behandeling van patiënten met psychische- of verslavingsproblematiek en houdt zicht op het innemen van de medicijnen. De POH komt ook achter de voordeur, zoekt de patiënt thuis op en signaleert zaken die niet goed lopen, waarop de huisarts dan weer tijdig kan inspelen.
De opleiding POH is voor verpleegkundigen en ervaren doktersassistenten. Het is een erkende opleiding op Hbo-niveau en te volgen op diverse hogescholen. In essentie komt de taakverdeling tussen de huisarts en de POH hierop neer: de huisarts diagnosticeert en stelt het behandelplan op en de POH voert het beleid uit. Het is dus niet de bedoeling dat de POH zelf met een behandeling start of medicijnen voorschrijft. Alles gaat in overleg met de huisarts.
Als uit de gesprekken met de huisarts en POH blijkt dat het ziek voelen met de leefomstandigheden te maken heeft in de zin van eenzaamheid, gebrek aan een zinvolle dagbesteding, of onvoldoende beweging en activiteiten, valt te denken aan een doorverwijzing naar ‘Welzijn op recept’.
Duurzaam geluk
Een aantal gezondheidscentra in Amsterdam-Oost werken mee met het project ‘Welzijn op recept’. Het werkt als volgt: in plaats van een recept uit te schrijven voor medicijnen bij de apotheek, ligt in het gezondheidscentrum een welzijnsrecept klaar voor een verwijzing naar een welzijnsorganisatie. Voor dit traject kan worden gekozen als er geen medische verklaring is te vinden voor de klachten. Met dit recept op zak is een afspraak maken bij de welzijnscoach van een welzijnsorganisatie de volgende stap.
In het gesprek komen verwachtingen en wensen aan bod. Er valt te kiezen uit ‘zes principes van duurzaam geluk’: bewegen met plezier, smakelijke ontmoetingen, de kracht van natuur, kunst en cultuur, lichaam en geest en ontdekken, leren en doen. ‘Welzijn op recept’ combineert welzijn en gezondheid door de deur uit te gaan en in contact te komen met mensen met een gelijkgerichte belangstelling.
In het gezondheidscentrum SAG Haveneiland op IJburg wordt een apart ‘Welzijn op recept’-spreekuur binnen de huisartsenpraktijk gehouden. De zichtbaarheid van de welzijnscoach maakt het verwijzen en samenwerken eenvoudiger en brengt mensen op het idee om activiteiten te gaan doen, waardoor ze zich beter gaan voelen.
Kennismaking
Vanaf april zijn de buurtteams gestart in Amsterdam. In Stadsdeel Oost gaat het om vier teams, die gevestigd zijn op plekken in de wijk met een al bestaande dienstverlenende functie. De verantwoordelijkheid ligt bij Dynamo. Dynamo is onlangs bij alle huisartsenposten in Oost langs gegaan voor de kennismaking, om met elkaar te gaan samenwerken en naar elkaar door te verwijzen. Het is nog te vroeg om te zeggen hoe de samenwerking met de gezondheidscentra en de buurtteams er structureel uit gaat zien en met welke hulpvragen wordt doorverwezen. Als je elkaar maar weet te vinden en de sociale kaart: ‘wie doet wat in de buurt’ goed bij houdt.
Een persoonlijke ervaring
Tunny Jongejan van de Ouderen Adviesraad Oost: ‘De POH-ouderen van het gezondheidscentrum Holendrecht, is betrokken bij de zorg van mijn 92-jarige moeder en is op huisbezoek gekomen. Mijn moeder woont nog zelfstandig op een bovenwoning met trap, is slecht ter been en kampt met haar gezondheid. Twee keer per dag slikt zij een handvol pillen en zoekt die bij elkaar uit een papieren zak, waarin de apotheker de medicijnen thuis heeft afgeleverd. Door de hoeveelheid doosjes en verpakkingen ontbreekt het overzicht.
De POH heeft haar voorgesteld om bij de apotheek een medicijnrol aan te vragen (de baxterrol, genoemd naar een Amerikaans bedrijf). Dat is een rol van machinaal in plastic verpakte medicijnen. Op elk zakje staat vermeld op welke datum en op welk tijdstip de medicijnen moeten worden ingenomen. De inname wordt daardoor eenvoudiger en de kans op vergissingen verkleint.
Als tweede stelt de POH voor om een alarmeringssysteem aan te vragen bij ATA (Alarmering Thuiszorg Amsterdam), waarmee mijn moeder kan waarschuwen en hulp kan vragen als zij thuis ongelukkig komt te vallen. Tot slot vraagt de POH uitbreiding aan van het aantal uren voor hulp in de huishouding en kan zij met die hulp langer zelfstandig in haar woning blijven wonen. Verwijzing naar ‘Welzijn op recept’ is voor mijn moeder niet van toepassing, omdat zij op eigen kracht al haar weg heeft gevonden naar het ontmoetingscentrum in de buurt: het Odensehuis. Daar doet ze mee met de activiteiten onder andere aan de yoga oefeningen. Vanwege haar conditie op de stoel.’
De toekomst zal uitwijzen of met al die ontwikkelingen het fenomeen ‘van het kastje naar de muur verwezen worden’ straks niet meer voorkomt en de juiste hulp op maat geboden.
- Info en reageren | Tunny Jongejan: [email protected]l | Annette Wiese: [email protected] | Els Nicolaas: [email protected] | Jan Dijk: [email protected]
