In de reeks Sculpturen van Oost ditmaal ‘Vrouwe Fortuna’ van beeldhouwer Pieter Starreveld. Het beeld is in 1950 vervaardigd en na wat omzwervingen is het in 2007 op een veldje aan de Oostelijke Handelskade, naast Club Panama, herplaatst.
Sculpturen | Méland Langeveld
Vrouwe Fortuna is gegoten uit brons. Ze staat op een opengewerkte wereldbol met windroos en houdt met beide handen een schuin achter haar opbollend zeil vast. Fortuna is de godin van overwinning en geluk, maar ze is meer bekend als de godin van het lot.
Ter gelegenheid van het tachtigjarig bestaan van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN) schenkt het personeel het beeld in 1950 aan de directie. Het krijgt een plaats op het hoofdgebouw van de Stoomvaart Maatschappij, gelegen aan de kop van het Java-eiland. Bij de onthulling spreekt het personeel de wens uit dat Vrouwe Fortuna de maatschappij welvaart en geluk zal mogen brengen. De Stoomvaart Maatschappij heeft uiteindelijk honderd jaar bestaan, en viert zijn hoogtijdagen met de vaart op voormalig Nederlands-Indië. In de volksmond stond de rederij bekend als ‘De Nederland’. Hun lijfspreuk was ‘Semper Mare Navigandum’ – de zee moet steeds bevaren worden. Na het vertrek van de rederij uit het Oostelijk Havengebied is het beeld op de kop van de Oostelijke Handelskade geplaatst, voor de oude passagiersterminal. Daar staat het nog tot 1998, maar dan moet Vrouwe Fortuna wijken voor de bouw van een nieuwe passagiersterminal. Stadsdeel Zeeburg laat het beeld ergens in een loods opslaan.
Zoekgeraakt
In 2002 gaat historica Alice Roegholt opzoek naar het verdwenen beeld. Naar verluidt zou het beeld ergens op een werf aan de Cruquiusweg opgeslagen liggen, maar bij navraag blijkt niemand daar ooit van het beeld gehoord te hebben. Roegholt informeert bij stadsdeel Zeeburg. Ook daar weten ze geen antwoord te geven. Maar na een oproep in Het Parool wordt Vrouwe Fortuna teruggevonden in een loods in het Westelijk Havengebied. Op de vliering in een hoek van de loods staat de groen uitgeslagen, tweeënhalve meter hoge Fortuna. De touwen van de verhuizing hangen nog om haar nek en billen. Ernaast ligt een opengewerkte wereldbol van grijs geschilderd koper, het voetstuk waarop Fortuna ooit stond.
In opdracht van stadsdeel Zeeburg haalt het bedrijf W&A Service het beeld in 1998 weg. Sindsdien heeft er niemand meer naar gevraagd. Een beetje raar vindt de woordvoerder van dit bedrijf het wel: ‘Maar echt verbaasd dat zoiets in een ambtenarenorganisatie gebeurt, ben ik ook niet,’ zegt hij. ‘Mensen vertrekken. En nergens wordt iets geregistreerd. Dan raakt zo’n beeld in vergetelheid.’ Een andere medewerker van het bedrijf leest de oproep in Het Parool, en zo komt het beeld weer boven water. (geciteerd uit Het Parool van 27 november 2002)
Nadat Vrouwe Fortuna is opgelapt en schoongepoetst, krijgt ze een nieuwe plek in het Oostelijk Havengebied, in de omgeving waar ze thuishoort. De herplaatsing van Vrouwe Fortuna is financieel mogelijk gemaakt door een bijdrage van stadsdeel Zeeburg en Royal P&O Nedlloyd NV (door fusie is de Stoomvaart Maatschappij in de jaren zeventig hierin opgegaan).
Pieter Starreveld
Pieter Starreveld – geboren in Koog aan de Zaan op 5 mei 1911 – studeert aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam. Hij vervolgt zijn opleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten (1929-1932), waar hij een leerling is van Jan Bronner. Naast zijn beeldhouwwerk is Starreveld actief als medailleur, graficus, kunstschilder en glaskunstenaar. In de oorlog werkt hij mee aan illegale verzetsuitgaven van Albert Helman. Na de oorlog maakt hij diverse herdenkingsmonumenten. In de jaren vijftig verhuist hij met zijn atelier van Amsterdam naar Amersfoort. Aldaar overlijdt hij op 18 april 1989.
