Home Lezen en schrijven Het verleden is niet weg na de migratie

Het verleden is niet weg na de migratie

0

Ilse is een vrouw van bijna 49 die als 15-jarig meisje naar Nederland kwam in het kader van gezinshereniging. Ze werkt als leerkracht in Amsterdam. Daarmee zijn twee van de belangrijkste thema’s van de roman van Henna Goudzand Nahar genoemd. Maar De geur van bruine bonen gaat over veel meer. De roman kwam op 15 november uit, de dag dat de 45 jarige onafhankelijkheid van Suriname gevierd werd.

Martien van Oorsouw

Wat betekent het je te vestigen in een samenleving die je als deel van het koninkrijk der Nederlanden meent te kennen? Rond de dag van de Surinaamse onafhankelijkheid vertrekt de moeder van Ilse naar Nederland. Ze laat haar dochter Ilse achter bij haar eigen moeder. Een paar jaar later vertrekt ook Ilse naar Nederland.

‘De roman gaat over opvoeden in een niet vertrouwde omgeving. De relaties tussen ouders en kinderen, de verhoudingen binnen generaties, de verwachtingen die mensen van elkaar hebben. Op de achtergrond speelt de migratie, en integratie van Surinamers naar Nederland een grote rol. Het verleden werkt door in het huidige leven, het is niet weg na de migratie.’

Veel mensen in het ‘moederland’ weten niet, wat de gevolgen voor de koloniën waren van de periode van overheersing. Voor hen was Suriname Verweggistan, of ‘om het op z’n Surinaams te zeggen: een buitenkind’: ze namen de lusten voor lief, met de lasten, waaronder de migratie van Surinamers naar Nederland, wilden ze niets te maken hebben.

‘De kolonisatie van Zuid-Amerika heeft een grote impact op de landen gehad. Hele bevolkingsgroepen werden naar dit werelddeel geïmporteerd. Suriname is echt een creatie van Nederland. Nederland heeft eerst grote groepen Afrikanen, en later Aziaten naar Suriname gebracht. De onafhankelijkheid kwam snel na de aankomst van de laatste boot uit Azië: die arriveerde in 1939, in 1975 werd Suriname onafhankelijk. Het grote aantal Aziaten heeft de samenleving in Suriname, die nog bezig was de last van de slavernij van zich af te schudden, ook weer ingrijpend beïnvloed. Wat men daar voor de kiezen kreeg met z’n allen is niet te vergelijken met het gewicht van de migratie in Nederland van de afgelopen 60 jaar. De inheemsen (vroeger indianen) waren al eeuwen gemarginaliseerd, de Afro-Surinamers hadden op vreemde grond eeuwen geleden onder de slavernij, de nieuwe Surinamers van Aziatische afkomst waren met valse beloften naar de andere kant van de wereld gelokt. Maar Nederland heette het moederland. Voor veel Surinamers was het een verrassing dat hun komst naar dit deel van het koninkrijk zoveel deining veroorzaakte. Ze hadden immers een Nederlands paspoort.’

Goudzand Nahar vergelijkt de periode waarin Suriname onafhankelijk werd met de Brexit. ‘Hoe verwarrend moet die periode geweest zijn? Blijf je daar of ga je naar Nederland? Word je Surinamer of blijf je Nederlander? Dat is ook een van de grote conflicten in de roman. Ilse ziet mensen die belangrijk zijn in haar leven vertrekken naar Nederland, zij blijft als puber achter bij haar oma.’

Henna heeft in Nederland gestudeerd, begin jaren 90 kwam ze in Amsterdam wonen. Het is geen biografisch boek, benadrukt ze, het is een roman, fictie, gebaseerd op eigen ervaringen. ‘Je kiest voor een personage en een bepaalde setting. Ik had ook voor een ander perspectief kunnen kiezen, maar deze roman gaat het vooral om Ilses omgang met de Nederlandse maatschappij, de manier waarop haar kinderen omgaan met de Nederlandse maatschappij en haar twijfels over de opvoeding. De vraag of je opvoeding klopt met wat de maatschappij van je kinderen wil, is een vraag van alle ouders, maar voor een migrant is deze vraag extra belangrijk.’

In Een nieuwe generatie Nederlands -Caribische schrijvers 2010 – 2020 op literatuurgeschiedenis.org schrijft Michiel van Kempen: De geur van bruine bonen (2020) van Henna Goudzand Nahar wroet nog het diepst in de psychologie van een Surinaams gezin in Nederland; zij laat op tal van bladzijden subtiel merken hoezeer de slavernijgeschiedenis ook in een moderne setting kan doorwerken. Intussen passeren ook tal van zaken die kenmerkend zijn voor mensen die een andere cultuur met zich meedragen, zoals eetgewoonten en de keuze tussen gestraightend en kroeshaar.

Henna heeft, behalve in korte verhalen, niet eerder over het leven in Nederland geschreven. Haar vorige boek Over het zoute water (2015) ging over slavernij. Het schrijfproces omschrijft ze als een spannend avontuur. Met De geur van bruine bonen is ze drie jaar bezig geweest, van de eerste zin tot het voltooide boek. Naast dit boek maakte ze met Michiel van Kempen een middelbare schooluitgave van de eerste Surinaamse roman De stille plantage van Albert Helman. Ze schrijft ook kinderboeken. ‘Schrijven voor kinderen en volwassenen is leuk, de psychologie en de spanningsboog is anders als je voor kinderen schrijft.’

De uitgever presenteert De geur van bruine bonen als een deel van een tweeluik. Het is heel goed als een zelfstandig en afgerond geheel te lezen. Henna is in haar hoofd bezig met het tweede deel.

Een Belgische schreef op internet: het boek gaat over een moeder – dochterrelatie, verstikkende loyaliteit, het gekwetste en verwaarloosde kind dat tevergeefs naar liefde, aandacht en goedkeuring van haar ouders smacht, onuitgesproken behoeftes en verlangens, spanningen met pubers, de strijd en de moed om het anders te willen en het anders te doen. Ik wacht met spanning op het tweede deel.

Henna Goudzand Nahar | De geur van bruine bonen | In de Knipscheer, 2020