De Van Gendthallen stelden je tijdens de Open Monumenten Dagen in de gelegenheid een van de vijf hallen te bezoeken. Eerst is het even zoeken, niet bij de Jan Kiststraat, maar aan de andere kant, bij de Zeemagazijnkade stond een klein deurtje open. Binnen word je meteen overweldigd door het enorme volume en de rauwe, industriële uitstraling. Er wordt nu nog hard gewerkt. Op een duurzame manier worden de hallen klaargemaakt voor de toekomst.

Liesbeth van Schijndel

Tussen 1897 en 1905 liet de Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel (later Werkspoor) enorme fabriekshallen bouwen op het Oostenburgereiland. Aanleiding was een megaorder van veertig locomotieven en 400 goederenwagons. Met duizend werknemers was het toen de grootste fabriek van Nederland.

Vanaf de jaren 1990 werden de verlaten hallen gebruikt door allerlei filmbedrijven, architectenbureaus, ateliers en creatieve bedrijfjes. Even leek het erop dat de succesvolle kinderwagenfabrikant Bugaboo een van de hallen zou gaan gebruiken als showroom en kantoor, maar ze trokken zich terug.

Vanaf 2012 boden de gebouwen tijdelijk onderdak aan Mediamatic, modeontwerper Hans Ubbink, Stormer Marine, en Lasergames. Ook werden er de laatste jaren leuke evenementen georganiseerd door creatieve vrijplaats Roest, dat vanuit het aangrenzende koudgasgebouw een café en stadsstrand runde. Na renovatie zal Roest heropenen met een nieuwe serre en bovendien een nachtclub in de kelder.

De voormalige ‘industriekathedralen’ van architect A.L. van Gendt hebben nu de monumentenstatus en worden in ere hersteld. Ze verwelkomen binnenkort allerlei innovatieve en creatieve ondernemers. Er is plek voor startups, bedrijven, winkels, horeca, sport en cultuur. De wijk zal rond 2025 helemaal af zijn.

Monumenten lijken misschien duurzaam door hun leeftijd, maar in het gebruik zijn ze dat vaak niet. Ons erfgoed moet behouden blijven voor volgende generaties, het liefst met ‘groene’ aanpassingen, en aandacht voor hun cultuurhistorische waarde. Je kunt op verschillende manieren naar duurzaamheid kunt kijken. Denk daarbij aan: hergebruik van materialen en herbestemming, isolatie, waterbeheer, en verwarmen van monumenten.

Industrieel erfgoed met publieke functie

Op de voormalige plek van de VOC en later Werkspoor waar ooit werd gewerkt aan stoomlocomotieven, dieselmotoren, gemalen, vliegtuigen, trams en bussen verrijzen nu de getransformeerde en publiek toegankelijke gebouwen waar niet alleen wordt gewerkt, maar ook mensen uit de buurt van kunst kunnen gaan genieten. 

Een belangrijk stuk Amsterdamse geschiedenis midden in het centrum van Amsterdam komt straks samen met jonge ondernemers en zo’n 1800 nieuwe woningen – een mix van sociale huurwoningen, koopappartementen en zelfbouwmogelijkheden.

4.600 ruitjes herstellen

Na decennia verwaarlozing en bijna-sloop, worden de monumentale Van Gendthallen nu dus zorgvuldig gerestaureerd. De karakteristieke panden worden teruggebracht naar de oorspronkelijke staat; waar mogelijk worden bestaande materialen hergebruikt, en wordt er liever gerepareerd in plaats van vervangen.

4.600 ruitjes herstellen ♦ 180 stalen kozijnen repareren ♦ 13.300 vierkante meter oppervlakte ♦ 122 jaren geschiedenis ♦ 6.000 vierkante meter aan zonnepanelen