Een interessante en drukbezochte avond in Huis de Pinto. Op donderdag 11 januari vertelde biograaf Peter-Paul de Baar over Theo Thijssen, (1879 – 1943) Schrijver, schoolmeester, socialist, zijn biografie van Theo Thijssen.
Lennie Haarsma
Theo Thijssen was het oudste kind in een kroostrijk gezin van een Jordanese schoenmaker. Met een reisstudiebeurs werd Theo in staat gesteld een opleiding tot onderwijzer te volgen aan de Rijkskweekschool in Haarlem. Tijdens zijn studie begon hij zijn literaire loopbaan bij het schoolblad. Hij schreef in 1923 Kees de Jongen, dat eerst in feuilletonvorm verscheen in twee pedagogische tijdschriften. Daarnaast schreef hij onder andere De gelukkige klas en Het grijze kind. In 1941 verscheen In de ochtend van het leven, het laatste boek van Theo Thijssen, een boek over zijn eigen jeugdherinneringen.
Biograaf Peter-Paul de Baar was 29 jaar hoofdredacteur van het historische maandblad Ons Amsterdam en één van de oprichters van het Theo Thijssenmuseum. Hij werkte ruim 30 jaar – naast zijn drukke baan – met veel plezier aan de biografie.
.
De Baar vertelt enthousiast en met veel details over Theo Thijssen. ‘Theo was een grote, brede man met een enorme knevel; een echte volksjongen met strijdbare nuchterheid. Hij was een enfant terrible op school en kwam dikwijls in conflict met leerkrachten. Hij rookte zijn leven lang, was een beetje ijdel en bleek gevoelig voor de mening van de buitenwereld. Theo is in armoede opgegroeid, zijn vader overleed op jonge leeftijd en zijn moeder bleef achter met zes kinderen. Hij is 64 geworden en is in 1943 door vitaminegebrek overleden.’
‘Theo was van 1898 tot 1921 onderwijzer op diverse openbare lagere scholen in Amsterdam- Oost, onder andere op de Tweede Boerhavestraat. Ook heeft Thijssen op diverse plekken in Oost gewoond, zoals in de Transvaalbuurt. Theo werd begraven op De Nieuwe Ooster. Het grafmonument werd ontworpen door Jan Wolkers. Het graf werd in 1955 geruimd. In 2005 plaatste men op dit kerkhof het Theo Thijssen monument.’‘23 jaar ‘slechts’ stond Theo voor de klas, maar daarna diende hij het onderwijs als bestuurder van de onderwijzersvakbond. In 1933 werd hij voor de Tweede Kamer gekozen voor de SDAP en in 1935 werd hij lid van de Amsterdamse gemeenteraad. In zijn ogen was en bleef Theo vooral onderwijzer.’
Scholen waren naar stand verdeeld. Voor de armsten waren er de kosteloze scholen. ‘Thijssen zelf gaf het langst les op de openbare school no. 104 bij het Oosterpark. Voor de kinderen van kleine middenstanders, zoals schoenmaker Thijssen, waren er de ‘letterscholen’. De kleine Theo Thijssen bezocht de school letter G op de Prinsengracht. En alleen de dure scholen voor de elite hadden een echte naam, zoals Frans Halsschool of Da Costaschool. Voor leerlingen van nummerscholen was doorstromen naar voortgezet onderwijs vrijwel onmogelijk. Tot Thijssens grote frustratie. ‘
‘Klassen bestonden in die tijd uit meer dan veertig leerlingen. Theo had veel aandacht voor het individuele kind; hij had een hekel aan methodes waar leerkrachten zich aan moesten houden. Hij richtte het blad De Nieuwe school op, waarin hij zich afzette tegen papieren pedagogiek. Daarom had hij ook een hekel aan universele stelselbouwers. Theo legde de nadruk op basisvakken met veel aandacht voor taal en rekenen èn was een groot verhalenverteller. Theo was een fervent tegenstander van huiswerk.’
De Baar sprak ook enkele oud-leerlingen van Theo, bijna 100-jarigen. ‘Voor hen was Theo ook vaak een vervangend vaderfiguur. Op school hield hij zich niet aan het lesrooster, maar ging met leerlingen het park in. De ideeën van Thijssen over het onderwijs waar hij zich over opwond – grote klassen, tekortschietend reken- en taalonderwijs, het op jonge leeftijd vastpinnen van kinderen op welke vervolg hun basisschooltijd mag krijgen, beroerde salariëring en bureaucratisering van het onderwijs- zijn zeer actueel, zeker als je kijkt naar het onderwijsdebat dat in de laatste jaren in Nederland is gevoerd.’
Theo’s lidmaatschap van de SDAP leidde tot een vraag uit de zaal over zijn politieke betrokkenheid. ’Theo koppelde kansenongelijkheid sterk aan zijn eigen ervaringen en vond het belangrijk om talenten te benutten. Hij was geen theoreticus en had de pest aan marxistische scherpslijpers. In die tijd – november 1918 – denkt Troelstra dat de revolutie eraan kwam; dat vond Thijssen te ver gaan. Ook speelde de schoolstrijd en discussies over openbare scholen en bijzonder onderwijs. Theo was voorstander van onderwijs zonder enig dogma.’
Theo Thijssen ziet zichzelf volgens zijn biograaf niet als literator. ‘Zijn boeken kwamen meer per ongeluk. Ook drong hij niet door tot literaire tijdschriften. Met de thema’s uit zijn boeken wilde hij de lezer iets duidelijk maken. Kees de Jongen is mijn favoriet: de beleving van de hoofdpersoon zelf. Het boek kende veel drukken en Thijssen zag dit boek ook als ‘een blijvertje’. Thijssen zelf was het meest enthousiast over Het grijze kind, een satirische roman over een vroegwijs kind dat zeer bewust is van het milieu waarin hij opgroeit.’
De gelukkige klas, waarin Meester Staal vertelt over de kinderen in zijn klas van een Amsterdamse volksschool, wordt beschouwd als een van de meest sociaal-maatschappelijke geëngageerde werken van Thijssen. Dit boekje werd in 2007 uitgegeven ter gelegenheid van Nederland Leest.
Op de vraag of Peter-Paul door de biografie tot een verrijkend inzicht over de markante Thijssen is gekomen zegt hij: ‘Het heeft geen schokkende verandering van het beeld over hem opgeleverd. Wel viel me op hoe actueel de onderwijsideeën van Thijssen waren. Ik deed een paar kleine ontdekkingen. Zo was Thijssen een actieve voetballer en heeft hij in 1916 een onderwijssportclub opgericht. Pikant detail is dat in de roman van Kees de Jongen Kees zijn vriendinnetje Rosa Overbeek op de Reestraat zag lopen, terwijl dat in de feuilletons in de Hartenstraat was.’
Wie Theo Thijssen zegt denkt vaak gelijk aan Kees de Jongen met zijn beroemde zwembadpas. De moeite waard is ook een bezoek aan het Theo Thijssen museum in de 1e Leliedwarssstraat 16. Daar is tot 13 mei de zeer afwisselende expositie 100 jaar Kees de Jongen te zien. Ook biedt het museum gegidste wandelingen aan met de thema’s De Jordaan van Theo Thijssen en Het Amsterdam-Oost van Theo Thijssen. En echte fans kunnen het standbeeld van Theo Thijssen vinden op de Lindengracht of zijn grafmonument bezoeken op De Nieuwe Ooster.
Peter-Paul de Baar Theo Thijssen (1879-1943), schrijver, schoolmeester, socialist, uitgeverij van Oorschot.
Huis De Pinto, Sint-Antoniebreestraat 69 heeft vele literaire, muzikale en culturele activiteiten. Voor meer informatie over de activiteiten en de mogelijkheden om Huis De Pinto financieel te ondersteunen zie huisdepinto
