Ruim twee maanden geleden werd op de Kromhoutwerf de gerestaureerde helling in de westelijke hal feestelijk in gebruik genomen. Nog meer feestelijks volgt dit jaar, want het museum aan de Hoogte Kadijk bestaat een halve eeuw. Het wordt geheel gerund door vrijwilligers. Op zaterdag 14 juni is de – historische – werf het decor en startpunt van een groots maritiem evenement.

Anne-Mariken Raukema | foto’s Stadsarchief Amsterdam en Clara Franke

Het belooft een complete tijdreis door de evolutie van scheepsvoortstuwing te worden. Met voortbewegingen op spier- en windkracht tot aan de nieuwste innovaties op het gebied van waterstof en elektrische aandrijving. Geen complex in de stad is zo duidelijk verbonden met water en scheepvaart als deze werf. Dit jubileumjaar sluit dus ook mooi aan bij de viering van 750 jaar Amsterdam, waarbij de stad altijd verbonden is geweest met water en scheepvaart.

Restauratie van de Hekkingbaan.

Piet de Jong, één van de 35 trouwe vrijwilligers van het museum en er al zeventien jaar actief. Trots vertelt hij over de beroemde Kromhout-motor. Aanvankelijk werd die voor de scheepvaart ontwikkeld, maar de arbeiders hadden er begin vorige eeuw zoveel plezier in om hun kennis en ervaring te geven aan de werf, dat deze gaandeweg ook in gemalen en landbouwmachines werden gebruikt.

Vrijwilliger Piet de Jong.

Met een Kromhout-motor had je wat in handen! Hij was betrouwbaar en zeer degelijk. Het museum heeft een mooie en legendarische collectie Kromhout-motoren. De motoren speelden een cruciale rol in de modernisering van transport en waterbeheer in Nederland en daarbuiten. De Jong: ‘Kromhout had voor de Tweede Wereldoorlog als enige in Nederland een licentie om vliegtuig- en helikoptermotoren te maken. Die vergunning werd in Coventry (VK) afgegeven. Amsterdam en de rest van Nederland was trots op Kromhout!’  Trots staat hij dan ook naast de Major Genet.

De scheepswerf en stoomhelling ‘t Kromhout in ca. 1901.

De geschiedenis in een notendop
In 1757 begon de familie Kromhout een scheepstimmerwerfje, aan de Amsterdamse Nieuwe Vaart. Vrijwel alle personen- en goederenvervoer ging over water. En in 1867 koopt reder en koopman, Daniel Goedkoop, de werf op een veiling in de Brakke Grond aan de Nes. Nu is ‘t Kromhout de laatste werf in de binnenstad. Eind 19e eeuw werden de west- en Oosthal gebouwd, beide van gietijzer en deze zijn zeker vanaf Oostenburg een in het oog springend vroeg industrieel en maritiem monument te noemen waar indertijd voornamelijk houten en stalen schepen werden gebouwd.

Rond 1900, op het hoogtepunt van de industrialisatie, werden op de werf de eerste Kromhout-motoren ontwikkeld. Acht jaar later moest de afdeling motoren van Kromhout, wegens grote verkoopsuccessen, verhuizen naar de nieuwe motorenfabriekshal in Noord. Die bestaat nog steeds maar dan als evenementenhal. Veertig jaar lang (van 1926 tot 1966) zouden hier motoren voor schepen, vliegtuigen en (stads)bussen worden gebouwd. Daarna volgde een samengaan met bedrijven als Werkspoor en uiteindelijk Wärtsilä.

De werf ’t Kromhout was in 1911 in handen van de eigenaar J.J. Ceuvel van buurwerf ‘t Vredenhof gekomen en zal in 1967 worden verkocht aan de directie van scheepswerf de Volharding die in Noord was gevestigd. De werven raakten buiten gebruik. Verval treft buurt en werf waardoor in 1972 de slopershamer dreigde. Om dat te voorkomen werd stichting Werf ’t Kromhout opgericht waarbij het Scheepvaartmuseum, buurtbewoners en liefhebbers met oog voor maritiem erfgoed de redders van ’t Kromhout zijn. Twee jaar later werd de Vereniging Vrienden van de werf ’t Kromhout opgericht, met als doel de stichting te ondersteunen. Dankzij een grote bijdrage van het huidige Cultuurfonds kan de stichting in 1975 de grond en opstallen kopen en kreeg de werf in 1978 de status van rijksmonument.

De recent gerestaureerde sleephelling vormde de spil van de werf ’t Kromhout, van de vroeg industriële tijd, door crises en wereldoorlogen. Als er de laatste jaren al een schip moest worden binnengehaald, dan kwam daar een kraan aan te pas. Nu kan dat met een kar.

Een dag vol maritieme belevenissen
Op 14 juni 2025 opent Museum ‘t Kromhout haar deuren voor een interactieve en gezinsvriendelijke viering. De rode draad van deze dag is de ontwikkeling van scheepsmotoren en energietransities: van de eerste stoommachines en dieselmotoren tot de huidige duurzame alternatieven. Dit wordt op een unieke manier tot leven gebracht met historische schepen en moderne vaartuigen aan de kade, demonstraties en uiteenlopende  activiteiten.

Zaterdag 14 juni van 10.00 tot 17.00 uur in Museum ‘t Kromhout.

Een greep uit het programma
Beleef spierkracht op het water  Ervaar vergeten technieken zoals wrikken en vaar mee op ludieke spierkracht gedreven boten.
100 jaar energietransitie  Zie hoe de ontwikkelingen van toen zich herhalen in de overstap naar elektrisch en waterstof.
Ontdek de rondvaartgeschiedenis   Van de klassieke salonboot tot moderne duurzame rondvaartboten.
Verhalen uit het schippersleven Luister naar fascinerende verhalen over het leven aan boord en de sociale impact op de buurt.
Kinderactiviteiten  Bouw je eigen mini-voortstuwingssysteem of doe mee aan een roeiwedstrijd.
Maritieme wandelingen  Aanmelden kan hier.

Ontdek hoe Amsterdam en de scheepvaart al 750 jaar hand in hand gaan.

 

Museum ’t Kromhout aan de Hoogte Kadijk 147 is elke dinsdag geopend van 10.00 tot 15.30 uur en ook elke de derde zondag van de maand van 12.00 tot 16.00 uur.

Check www.kromhoutmuseum.nl