Al eens eerder portretteerde ik een vrijwilliger van Centrum de Brouwerij, een behandel- en ontmoetingscentrum voor mensen met psychose-gevoeligheid aan de Hoogte Kadijk. Molemann Mental Health, een landelijk opererende GGZ-organisatie, biedt hier behandeling en begeleiding op basis van een systemische aanpak. Wat betekent dat en wat is psychosegevoeligheid, vraag ik aan Wouter, zelf psychosegevoelig, en aan welzijnscoördinator Maud Dahmen.
Jannelies Poelstra | Foto Björn Martens
We spreken elkaar aan de lange eettafel die om twaalf uur gezellig vol zal stromen met cliënten, die hier leden genoemd worden. Terwijl iemand een boek aan het lezen is in een fauteuil zijn in de open keuken twee leden bezig met het voorbereiden van de gezamenlijke lunch. Ondertussen vertelt Maud mij iets over de werkwijze van Molemann binnen De Brouwerij.
‘Psychiater Jules Tielens, medeoprichter van De Brouwerij, vond twaalf jaar geleden dat bij de behandeling van mensen met psychosegevoeligheid te veel aandacht uitging naar hun aandoening en naar pogingen om ze te ‘genezen’ en niet genoeg naar de vraag hoe zij in het dagelijks leven met hun aandoening konden leren omgaan. Als het na een crisis weer beter met iemand gaat, blijkt vaak dat zo iemand tijdens de crisis zijn of haar netwerk heeft verwaarloosd, Dat komt mede doordat de omgeving vanwege onbekendheid met en angst voor de aandoening afstand heeft genomen. De Brouwerij biedt deze mensen een veilige omgeving, Het is een gemeenschap waarbinnen de leden niet alleen behandeld worden, maar waar ze ook een sociaal netwerk kunnen opbouwen. Hierbij betrekken we familie en naasten, maar ook vrijwilligers. Net als de andere behandelaars ben ook ik lid van onze gemeenschap die functioneert op basis van gelijkwaardigheid. In mijn vorige werkomgeving was mijn rol als hulpverlener heel duidelijk en afgebakend. Het werk hier vraagt meer, omdat je als behandelaar tussen de leden staat in plaats van ernaast. Onze leden zijn autonomer en praten makkelijker over hun aandoening. Maar ze ijn ook kritischer dan cliënten in een meer traditionele behandelsetting.”
Hoe help je mensen hun netwerk weer op te bouwen?
“Deze gemeenschap vormt voor de leden in feite zelf al een netwerk. Samen kijken we waar de interesses en kwaliteiten van mensen liggen en hoe ze kunnen bijdragen aan de gemeenschap. Ze kunnen helpen koken of een activiteit organiseren zoals wandelen of een leesclub. Verantwoordelijkheid nemen geeft het gevoel dat je nodig bent en dat is belangrijk voor het hervinden van het zelf vertrouwen dat onmisbaar is om je netwerk uit te bouwen. Voor de diversiteit in contacten betrekken we ook graag mensen van buiten bij onze activiteiten. Zo kunnen bijvoorbeeld zowel leden als buurtgenoten meedoen aan de wekelijkse yogales.’
Wouter, fervent zeiler, vlot gekleed en onafscheidelijk van zijn rode koptelefoon, is zo’n tien jaar lid. Met zijn openheid hoopt hij het stigma op psychosegevoeligheid weg te nemen. Vlak na zijn afstuderen aan Nyenrode Business University kreeg hij zijn eerste psychose.
‘Ik kwam hier terecht na een crisis veroorzaakt door het te snel afbouwen van de antipsychotica die ik vanaf mijn 21e kreeg. Ik kreeg pijnklachten en belandde na jaren opnieuw in een crisis. Mijn eerste psychotische episode was vlak na mijn afstuderen. Op Nyenrode was ik penningmeester van de senaat van de studentenvereniging. Ik was nogal streng, waarschijnlijk door mijn autisme. En dat gaf conflicten waardoor ik een beetje depressief werd. Toen aan mijn eerste serieuze liefdesrelatie abrupt een einde kwam, raakte ik in de war, obsessief wachtend op deze verloren liefde. Ik was in die kwetsbare leeftijd waarop jongvolwassenen vaak een eerste psychose of depressie ervaren. Eerst dacht iedereen: Wouter komt er wel overheen! Toen het echt niet meer ging, ben ik terug naar mijn ouders gegaan en heb ik hulp gezocht. De eerste diagnose was schizofrenie [red.: tegenwoordig hanteert men bij voorkeur de term psychosegevoeligheid] en er volgde een tweejarig verblijf in klinieken. Jaren later is mijn hoofddiagnose bij gesteld naar autisme, een aandoening waarbij je conform regels en structuur wilt leven en onverwachte gebeurtenissen je in de war kunnen brengen. Psychosegevoeligheid is deels aangeboren, maar ook afhankelijk van je achtergrond en omstandigheden. Ik was vrij star in mijn denkbeelden waardoor ik het chaotische studentenleven niet goed aankon en zo’n eerste relatiebreuk erg overweldigend was. Wat misschien ook heeft meegespeeld is dat ik uit zo’n fijn en veilig nest kom en nooit tegenslag had gekend.’
Een psychose kan getriggerd worden door een heftige gebeurtenis, uitputting door slaapgebrek of gebruik van alcohol of drugs. Hoe ziet dat er eigenlijk uit?
‘Dat is per persoon verschillend: ik had wanen en zag complotten. Je ziet, hoort, voelt of ruikt dan dingen die er niet zijn, maar voor mij was het echt. Ik probeerde een andere werkelijkheid te creëren en ging gevoel, flarden waarnemingen en informatie samenvoegen tot een voor mij beter te accepteren werkelijkheid. Als je psychotisch bent, ben je bijna niet te sturen en weten mensen niet meer met je om te gaan. Ook heb ik gemerkt dat vrienden op afstand zijn komen te staan. Mijn hoofddiagnose autisme maakt het voor mij makkelijker om op mezelf te zijn, omdat ik niet zoveel prikkels aankan. Ik heb één hele goede vriendin met wie ik dagelijks bel en ik kom meerdere keren per week naar De Brouwerij. Soms neem ik een of twee andere leden mee uit zeilen op mijn Spirit. Verder ga ik naar de sportschool als afleiding en tegen de pijn, en bij te veel prikkels zet ik mijn koptelefoon op en luister ik naar ballads en muziek uit de eighties.’
Wouter werkte lang als ervaringsdeskundige. Nu werkt hij op dinsdag bij De Brouwerij. Met nieuwsbrieven, flyers en posts op Nextdoor probeert hij het na de covidpandemie ingestorte burencontact nieuw leven in te blazen.
‘Medicijngebruik heeft mijn werkgeheugen verminderd. Maud helpt mij met het behouden van structuur en overzicht. Nu heb ik het best druk: samen met andere buurtbewoners organiseer ik de Burendag op zondag 29 september. De Brouwerij is dan de locatie voor allerlei activiteiten. Het is een dag die we feestelijk starten en afsluiten met muziek. Een mooie gelegenheid voor buren om kennis te komen maken met De Brouwerij!’
Burenactiviteiten in De Brouwerij
- Burenrestaurant elke laatste donderdag
van de maand, 18.00 tot 20.00 uur - Taart & Thee elke woensdag, 16.00–17.00 uur
- Ideeën voor activiteiten [email protected]
