Na ruim 75 jaar vindt acteur Jack Monkau (82) op het Roeterseiland wonen nog steeds een grote vreugde. De intimiteit en vertrouwdheid in de buurt spreken hem het meest aan. Monkau groeide op in een creatief gezin met vijf kinderen en bleef achter in zijn ouderlijk huis. Hij heeft een Schots-Nederlandse moeder. Zijn Surinaamse vader Arthur was ook acteur. Broer Marius zingt en Arthur jr. was fotograaf.
Lewis Daniels
De eerste jaren van zijn jeugd zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jacks ouders zijn hervormd, waardoor hij ondanks zijn donkere huidskleur veilig is voor de nazi’s.’ Andere mensen in zijn omgeving worden wel opgepakt, zoals verzetsstrijder Hannie Schaft, bij wie hij nog op schoot zat. Ondanks de afspraak tussen de bezetter en de binnenlandse strijdkrachten geen vrouwen ter dood te brengen, wordt Schaft vlak voor het eind van de oorlog toch gefusilleerd. Drie weken later krijgt Jack het mooiste cadeau van zijn leven. ‘Ik ben op 5 mei geboren en op mijn zesde verjaardag werd heel Nederland bevrijd van de nazi’s.’
Een paar maanden later verhuist het gezin van Oud-West naar het Roeterseiland. De nieuwe omgeving voelt als een warm thuis. ‘Natuurlijk vielen we op door onze huidskleur, maar iedereen kende elkaar. We speelden zomaar met groepen van zo’n veertig kinderen. Onze ouders letten goed op en hielden ons weg bij de boefjes. We werden naar de padvinderij en de kerk gestuurd en gingen vrijwel elke dag naar Artis.’ Jack sport ook graag en traint op de boksschool. Hij wordt gedoopt in de Nieuwe Kerk.
Op zijn elfde verschijnt Jack samen met zijn broer voor het eerst in de krant. ‘Er was circus op de Wibautstraat en we hadden geen geld om te gaan. We kropen onder het tentzeil en iemand buiten zag onze kont en klompen, die droegen we toen vaak. De volgende dag schreef de krant over twee ‘zwarte bezoekers’, haha.’
Eind jaren 50 komen Jack, Ramses Shaffey, Simon Vinkenoog, en veel anderen, vaak op het Leidseplein. Vijfentwintig jaar later maakt Louis van Gasteren de driedelige documentaire Allemaal Rebellen, die over de Leidsepleiners gaat. Het is een feestend gezelschap dat niet werkt of studeert, zich afwijkend kleedt, blowt en vrije seks heeft. De groep valt in 1968 uit elkaar. ‘Het was een prachtige tijd, die veel minder complex was dan nu. Het lijkt mij moeilijk voor jongeren om te dealen met hoe het er tegenwoordig aan toegaat. Ik denk altijd positief en geloof in lieve mensen. Ik hoop dat jongeren dat ook blijven doen.’
Monkau begint zijn carrière als fotomodel en mannequin. Hij is ook barkeeper bij het populaire café Tropicana op het Rembrandtplein. Daarvoor was hij diamantslijper en verkoper. Zijn enige baan in Oost was in het voormalig abattoir op de Veemarkt. ‘Voordat ik ging acteren wist ik niet echt wat ik wilde en ik had een slagersopleiding gevolgd.’
Zijn loopbaan is lang en veelzijdig. Zonder het echt door te hebben klimt hij omhoog, al duurt de aanloop lang. Hij is een van de eerste donkere acteurs in Nederland en verricht daarmee baanbrekend werk. ‘Ik kreeg te horen dat ze geen neger nodig hadden. Als ik daar op terugkijk, vind ik dat nog steeds lachwekkend.’ In 1964 speelt hij zijn eerste rol in de film Plantage Tamarinde. ‘Ze zochten toen wel een donkere jongen, dus ging ik er meteen op af.’ Behalve voorstellingen thuis tussen de schuifdeuren, heeft Jack weinig acteerervaring. Na de filmopnamen volgt hij acteerworkshops in België. Hij is ook actief in Duitsland en Suriname.
Tussentijds wordt Jack vader. Zijn kinderen zijn inmiddels volwassen. Hij heeft veel contact met ze. ‘Ik ben nu zelfs opa. Gelukkig wonen ze in het Gooi, dus ik ben altijd in de buurt.’ Vroeger had hij met zijn vriendin een tweede huis op het platteland in Groningen, waar hij duiven melkte. ‘Dat was een grote hobby van me, die bij ons de familie zit. In het begin was het soms hilarisch, Groningers zagen in mij alles behalve een duivenmelker en dan stond ik ze ook nog in het Gronings te woord.’ Helaas overlijdt zijn vriendin. ‘Het is heel verdrietig. We wilden nog zoveel samen doen met onze camper en zouden gaan trouwen.’ De laatste jaren woont hij permanent in Amsterdam.
Begin jaren 80 speelt Jack een gelijknamig personage in de hitserie De Fabriek en heeft hij een bijrol in de film Moord in Extase, de eerste verfilming van Baantjers boeken over de markante rechercheur De Cock. Vervolgens is hij Charlie, een samen met Hidde Maas voortvluchtige crimineel in de Nederlandse/Vlaamse cult gangsterfilm Wildschut uit 1985. Het is zijn eerste hoofdrol in een speelfilm. Over de grens verschijnt de film onder de titel Stronghold.
Van 1994 tot 1995 woont hij als Frenk Peters in Meerdijk, het fictieve dorp in Nederlands langst lopende soap Goede Tijden, Slechte Tijden. ‘Die rol heb ik te danken aan Jim Geduld, ook een donkere acteur. Hij zat al in de serie en vond het raar dat vrijwel iedereen daar, behalve hij, familie had. Dat zette de producenten aan het denken en zo kwam ik in beeld.’ Monkau aarzelde eerst over de rol. ‘De draaidagen zijn lang en intensief en het productietempo is enorm. Dat was ik niet gewend. Uiteindelijk haalde mijn dochter mij over het te doen. Zij was ervan overtuigd dat ervaren acteurs in de soap de serie goed zou doen.’
Het jaar daarop speelt Jack dokter IJsbrand Kraan in de door Marjan Berk geschreven tv-serie Vrouwenvleugel. Hij krijgt een gastrol in Rozengeur & Wodka Lime, doet mee in de film Lek uit 2000 en vertolkt Amonasro in de musical Aida. Meer recent is zijn rol in Het geheime dagboek van Hendrik Groen. Ook verschijnt hij soms als grootvader in de commercials van Albert Heijn met Randy Fokke.
Door zijn bijdrage aan de weg vrijmaken voor jonge artiesten met een donkere huidskleur, wordt Monkau in 2017 onderscheiden met de eerste Otto Sterman Oeuvre Award. De dan 12-jarige Esmee Aarts debuteert in 2018 met Broadway Talents, een korte film die een ode is aan Jack, waarin hij samen met Aarts een hoofdrol heeft. Jack acteert nog steeds.
