Al een tijdje keek A.D. van Gustaaf Peek me verwachtingsvol aan, maar het was er nog niet van gekomen. De eerste boekbesprekingen in de diverse bladen gaven blijk van verwarring en dat heeft wellicht bijgedragen aan mijn vertraagde motivatie om A.D. op te pakken.
Toch won mijn nieuwsgierigheid het van mijn voorbehouden en ik sloeg recent de eerste pagina open. Maar, ai, dat had ik beter niet onvoorbereid kunnen doen!
Gustaaf Peek (auteur van o.a. het stomende en ontroerende Godin, Held en zijn laatste herontdekking van Marx in Verzet!) neemt ons mee in een goddeloze tijd op zee. Het is 1597 en een reusachtig koopvaardijschip, bevolkt met zo’n honderd mannen, jongens en een enkele vrouw, vaart richting de Oost. De VOC is nog niet in wording. Het doel van de reis – de zoektocht naar nieuwe specerijeneilanden – staat kort beschreven op de achterflap van A.D., maar speelt verder geen rol van betekenis in dit overrompelende, rauwe en opportunistische verhaal.
Het verhaal is 200 pagina’s lang een aaneenschakeling van angstaanjagende belevenissen, stank, bloed, ruwe seks, dood, straf en pure overlevingsdrang. Hoewel de route zich in de hitte van de tropische zee afspeelt, navigeer je als lezer lange tijd door de koude mist. Er is geen houvast, de reling van het schip is er slechts om overheen te worden geduwd. Daarmee heeft Peek zijn doel bereikt om een verwarrende microwereld te scheppen, zonder romantiek, waar geld verdienen, overleven en roven een vanzelfsprekendheid is; egoïsme is dichtbij, beschaving is ver weg. Tegelijkertijd is het zeer goed invoelbaar waaróm de personages zijn ingescheept. Ieder met zijn of haar eigen belang, ongeacht de wetenschap dat doorgaans maar een derde van de opvarenden een dergelijke tocht overleefde.
Als het schip uiteindelijk ontploft en de bemanning zichzelf in veiligheid probeert te brengen, kantelt het perspectief en start het tweede deel van deze historische roman. We kijken mee door de ogen van de jongen Roh (half Portugees, half inheems) die het restant van de bemanning aan land ziet komen.
Hoe had ik me beter kunnen voorbereiden op dit boek?
Het door Peek gehanteerde scheepsjargon is vervlochten met het verhaal, wat het geschrevene authenticiteit meegeeft aan de tijd waarin het zich afspeelt. Tegelijkertijd is het noodzakelijk je in de betekenis ervan te verdiepen. Wijsheid achteraf, maar ik had mijzelf heel graag een middag in het Scheepvaartmuseum gegund om te dromen over de Verre Oost en mijn fantasie de vrije loop te laten bij het zien van de galjoenen op de onstuimige scheepvaartschilderijen. Pak daarna A.D. op en scheep in op het verslavende gruwelschip van Gustaaf Peek.
_____
A.D. is geschreven door Gustaaf Peek
Verschenen bij uitgeverij Querido
Petra Hoogenboom is boekenadviseur bij IJburg Boeken, IJburglaan 561
