Boek van week 51
De romans van Vlaamse auteur Jan Vantoortelboom laten zich kenmerken door droevige kinderherinneringen, lichamelijkheid, pijn, verlies en armoede, die zich vaak op Zeeuwse grond afspelen. In Vantoortelbooms laatste roman Mauk, die in november de Boekenbon Literatuurprijs toegewezen kreeg, beeldt verteller Mauk zich toch een heel andere wereld in: jonge Mauk mag in zijn dromen niemand minder dan Mauk Tomahawk worden en krijgt de hoofdrol in avontuurlijke en goddeloze westerns à la Karl May.
Inmiddels 76 jaar en een paar dagen verwijderd van de dood blikt Mauk in flarden terug op zijn onherbergzame jeugd. Mauk en zijn moeder leven onder het schrikbewind van een draconische vader en worden met regelmaat geslagen en verwond. In de jaren die volgen ontwikkelt hij een fascinatie voor een soort vleselijkheid die zich uit in zijn verbeelding en het echte leven. Vantoortelboom beschrijft Mauks pijn beknopt, kil, doeltreffend – een pijn die Mauk niet alleen bij de herinneringen van zijn ouders voelt, maar ook bij de persoon die hij zelf werd: ‘Warmte in de slaap van de nacht doet me denken aan de hel.’
Met Mauk plaatst Vantoortelboom zich in een bewonderenswaardige traditie van schrijvers die een brug leggen tussen de fantasiewereld van het kind en alledaags geweld en mishandeling, zoals Toni Morrison in The Bluest Eye of Alfred Birney soms in De tolk van Java. Mauks herinneringen aan zijn vader komen bij de lezer keihard binnen, maar die overweldiging zorgt er soms voor dat andere personages afvlakken. Mauks moeder en de vrouw die ooit zijn geliefde was, blijken twee extremen: zijn moeder altijd stil breiend, bordurend of biddend, en zijn oude geliefde is de (typische) moederlijke vrouw die Mauk ‘als enige ooit echt begrepen heeft’.
Toch zijn Mauks tochten van en naar zijn verbeelde wereld troostend, en ze geven bovendien een nieuwe soort macht aan het geweld dat Mauk op speelse wijze zelf mag uitoefenen. De fantasiewereld van een jong kind lijkt me niet makkelijk binnen te dringen, maar Vantoortelboom laat Mauk en de lezer hier met momenten van poëzie, avontuur, dapperheid en troost in verdwijnen.
_____
Mauk is geschreven door Jan Vantoortelboom
Verschenen bij Uitgeverij Atlas
Margot Baar is boekverkoper bij Java Bookshop, Javastraat 145
