9 Afgelopen week was het Week van het Korte Verhaal – een amorfe beweging met landelijke dekking. Er waren her en der speciale etalages, uitgelichte bundels en bijzondere avonden.
Wij van Linnaeus hadden een avond over het werk van Jean Rhys, met uitgever Ingrid Meurs, vertaler Lisette Graswinckel en bewonderaar/pleitbezorger Jan Brokken. Voor de pauze ging het over Brokkens nieuwe boek: Stedevaart. Die avond had van mij een week mogen duren, ik zou over beide auteurs zes kantjes vol kunnen schrijven, maar waar we bij onze avond de grenzen van het genre wat oprekten en non-fictie de Week van het Korte Verhaal binnensmokkelden, zal ik me hier weer inperken.
Stedevaart – alleen de titel roept al vergezichten op.
Het boek is een bundeling van 22 verhalen over steden, opgehangen aan de levensverhalen en –werken van componisten, schrijvers, architecten, kunstenaars. Het Bologna van Morandi, het Parijs van Satie, het Valencia van Calatrava, het Kyoto van Nashida. Het Middelharnis van Meindert Hobbema.
Brokken neemt de lezer mee op zijn zoektochten, soms recht op zijn doel af, soms meanderend en tastend. Hoeveel reizen hij al heeft gemaakt, hoeveel plaatsen bezocht, hoeveel levens uitgeplozen – Jan Brokken blijft nieuwsgierig, hij blijft zich verwonderen over grote geesten, over de loop van de geschiedenis. Zijn onbevangenheid is oprecht en leidend voor zijn stijl. Zelden genoot ik zo van beschouwingen over kunst en literatuur als bij het lezen van dit boek. Brokken weet ongelofelijk veel maar is zo gul, hij deelt zijn kennis graag, maar altijd op een prettige manier. Hij laat zich nergens op voorstaan en gaat ook nooit door de knieën. En gaandeweg pik je van alles op – veel leuke weetjes die het goed doen op een verjaardag (dat Satie in een ‘kast’ woonde die hij deelde met de dichter Contamine Latour, met wie hij ook een kostuum deelde), (dat Morandi waarschijnlijk van die kleine schilderijen maakte omdat hij maar zo’n klein atelier had, namelijk de slaapkamer in het huis dat hij zijn hele leven deelde met zijn zusters), maar hij zet je ook aan het denken. Over verstedelijking bijvoorbeeld, maar ook razend interessant vond ik het vraagstuk dat wordt opgeworpen in ‘Een biografie van steen’, over de basiliek van Yamoussoukro. Toen in de jaren tachtig van de vorige eeuw in die stad in Ivoorkust een basiliek werd gebouwd à 300 miljoen euro, kwam er veel weerstand: het land had ziekenhuizen en scholen nodig! Een storm van kritiek stak op. En bij Brokken rees de verbijstering: ‘Een snel groter wordende irritatie. Afrikanen mochten geen steden, torenflats of kathedralen bouwen. Afrikanen mochten alleen maar zielig wezen zodat wij hen als barmhartige samaritanen te hulp konden schieten.’ Daarna volgt dan weer een ijzersterke anekdote: de paus wilde de basiliek (een kopie van de Sint Pieter in Rome) wel komen inzegenen mits er naast de basiliek een ziekenhuis gebouwd zou worden en de basiliek zelf een meter lager zou uitvallen dan haar voorbeeld. ‘[De Ivorianen] knikten ja en amen. Het ziekenhuis zou er komen en de koepel zou 157 meter gaan meten. Op de bouwtekeningen, die de pauselijke dignitarissen onder ogen kregen, was echter één ding weggelaten: het kruis op het dak. Door dat metershoge kruis van massief goud werd de basiliek alsnog iets hoger dan de Sint-Pieter. Zestien meter hoger, om precies te zijn. Van het ziekenhuis ligt tot nu toe alleen de eerste steen. Gelegd door de paus.’
Wat zei ik? Zes kantjes? Een week kan ik doorpraten over dit prachtig uitgegeven boek. Een reisgids, ook geschikt voor thuisblijvers. Een bron van inspiratie. Heel goed gezelschap.
Een verhaal over Dominica – het eiland waar Jean Rhys opgroeide – had niet misstaan in de bundel, ware het niet dat Brokken een heel boek aan dit eiland wijdde, in 1992 al en in mei verschijnt de herziene uitgave.
Na afloop van de avond signeerde Jan Brokken mijn Stedevaart met ‘in dank voor een prachtige Jean Rhys-avond!’. Ook nog eens heel bescheiden gebleven. Wat een auteur.
_____
Stedevaart is geschreven door Jan Brokken
Verschenen bij Atlas Contact
Edith Vroon is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
