De Brabantse Jolanda van der Doelen kwam eind jaren tachtig, op zoek naar vrijheid en creativiteit, naar Amsterdam. Al dertig jaar woont ze in de Nieuwe Oostenburgerstraat, een plek waar ze voor geen goud weg wil. Toen het complex van arbeiderswoninkjes uit 1871 gerenoveerd moest worden, wees ze resoluut een woning elders in de stad van de hand en begon ze met haar smartphone de renovatie en andere bouwprojecten in haar buurt vast te leggen. Het resultaat, twee zelf-gemonteerde films, is binnenkort te zien in de Witte Boei.

Jannelies Poelstra | Foto Maria Heijdendael

Jolanda heeft me uitgenodigd voor de preview van haar films Ontsnapt aan de slopershamer en De nautische geschiedenis van de Oostelijke Eilanden in Amsterdam. Ik bel aan in met stip het schattigste straatje op de Oostelijke Eilanden. Bij de voordeur een postzegeltuintje en een bankje onder het keukenraam, aan de achterkant een bescheiden terras aan de Wittenburgervaart. Haar huis heeft ze sfeervol ingericht met vintagespullen, één van haar vele passies.

Wat een heerlijke plek! Die renovatie lijkt goed gelukt.
“Ja, ik ben heel blij met mijn plek en mijn huis. Toen de renovatie werd aangekondigd, wisten wij, de bewoners die hier wilden blijven, dat we een lange adem nodig zouden hebben. We moesten minstens twee keer verhuizen, en ik zelfs drie keer, omdat ik deze woning wilde hebben. Sommige bewoners zagen dat niet zitten en hebben een woning elders in de stad geaccepteerd.

Het complex werd gefaseerd gerenoveerd en de leeggekomen woningen dienden als wisselwoningen. De renovatie duurde drieënhalf jaar: drieënhalf jaar lang herrie van sloopwerkzaamheden, bouwverkeer, open straten en rotzooi. En daarna begonnen bouwprojecten om ons heen, zoals de bouw van Wiener & Co, Oostenburg Noord en de nieuwe koppanden aan ons complex. Zolang zoveel lawaai gaat je als bewoner niet in de kouwe kleren zitten.”

Hoe heb jij dat volgehouden?
“Het was niet altijd makkelijk, maar ik kan me goed afsluiten en focussen op andere dingen. Als ik muziek maak, ben ik helemaal in mijn eigen wereld. En de renovatie werkzaamheden fascineerden me enorm: woningen die werden gestript, asbestsanering, de machines en kranen in ons straatje, en de werklui met hun verschillende expertises. Dat ben ik gaan filmen, gewoon met mijn smartphone.

Langzaam ontstond het idee voor mijn film Ontsnapt aan de slopershamer. Tijdens het maken ben ik me gaan verdiepen in de geschiedenis van de Oostelijke Eilanden. In de eerste versie had ik de renovatie en bouwprojecten op Oostenburg gecombineerd met veel historisch beeld uit het Stadsarchief. Daardoor werd de film veel te lang. Een buurtgenoot, Marijke Besselink van Naturalis, bracht me op het idee om de nautische geschiedenis apart te verwerken in een tweede film.

Ik heb echt alles zelf moeten leren: het monteren van beeld, geluid en de animaties. Het is uiteindelijk een klus van zeventien jaar geworden, naast mijn vaste baan in een biologische supermarkt. Ik ben een amateur, dus verwacht geen Idfa kwaliteit!”

Lekker groot geprojecteerd op de muur bekijk ik
haar films.
In de half uur durende film Het nautische verleden van de Oostelijke Eilanden in Amsterdam heeft Jolanda historische foto’s en prenten uit het Stadsarchief met speelse animaties en geluidseffecten tot leven gebracht: ze laat het regenen, er komt stoom en geluid uit bootjes en er zijn werfgeluiden en kerkklokken te horen.

Een pratende bolder – ingesproken door buurtgenoot Chiquita Odjo stelt vragen over de geschiedenis van de Oostelijke Eilanden. Deze worden door een voice-over, buurtbewoner Maarten Polman, beantwoord. Aan het eind van de film leidt een hallucinante virtuele rondvaart met Jolanda als gids de kijker langs oude werven en pak huizen. Een humorvolle film voor jong en oud, die een mooi, hoewel historisch wat door elkaar gehusseld, beeld geeft van hoe de Oostelijke Eilanden er in het verleden uitzagen. Een verleden waarvan huidige buurtbewoners zich misschien niet altijd bewust zijn.

Ontsnapt aan de slopershamer (47 minuten) volgt de renovatie van de voormalige arbeiderswoningen in de Oostenburgerstraatjes en andere bouwactiviteiten op Oosten burg. Archiefbeelden van verkrotting en wederopbouw uit de periode 1960–1980 laten de schrijnende woonomstandigheden en de sloopwoede uit die tijd zien. In 2005 werd het complex arbeiderswoninkjes een Gemeentelijk Monument en daardoor behoed voor de sloop. Toen de fundering verzakte, startte woningcorporatie De Alliantie in 2008 een grootschalige renovatie die bijna vier jaar duurde. De woningen en straatjes ondergingen een indrukwekkende metamorfose. De film met interviews van werklui en bewoners geeft een mooi tijdsbeeld. Een enkele keer geeft Jolanda haar smartphone uit handen: zo zorgt een kraanmachinist voor beeld vanuit de lucht en legt een medebewoner vast hoe Jolanda accordeon speelt in haar straat bij het afscheid van een overleden buurvrouw.

In de film benoem je ook de onrust en onveiligheid door criminaliteit.
“Op de Oostelijke Eilanden was er tussen 2012 en 2018 veel aan drugshandel gerelateerde criminaliteit met meerdere geweldsincidenten. Toen ik definitief naar deze woning verhuisde, bleek boven mij iemand met zware verslavingsproblematiek te wonen. De woning werd gebruikt voor criminele activiteiten. Dat noem je cuckooing, wanneer criminelen de woning van een kwetsbare persoon over nemen. In de buurt zijn meerdere schietincidenten geweest, ook in het blok hier aan de overkant van de Wittenburgervaart. Daar was op een nacht een schietpartij met kalasjnikovs.

Ik heb jarenlang keer op keer aan de bel getrokken over de situatie in de woning boven mij: bij de buurtregisseur, de Alliantie en de gemeente. Er werd niets ondernomen, tot in 2016 er verhoogde alertheid was na de terroristische aanslag op Zaventem. Toen zijn ze de woning binnengevallen. Gelukkig was ik op mijn werk. Pas in 2018, na dat schietincident in het speeltuingebouw waarbij Mohamed Bouchikhi, een onschuldige 17 jarige stagiair, werd gedood, is er door de politie en gemeente serieus actie ondernomen. Toen is het veiliger en rustig geworden.”

Muziek lijkt een grote rol in je leven te spelen. “Ik maak van kinds af aan muziek en als ik iets wil leren, ga ik er helemaal voor. Dat was al zo met de blokfluit op de lagere school. Daarna kreeg ik een Riha orgeltje, later volgden accordeon en bandoneon. Ik heb bandoneon leren spelen van Carel Kraayenhof, toen hij nog niet bekend was. Toen hij voor het Rotterdams Conservatorium de opleiding Argentijnse Tango opzette, heeft hij me overgehaald om auditie te doen. Ik werd nog aangenomen ook! Maar omdat ik geen recht meer had op studiefinanciering, ben ik na twee jaar gestopt. Ik heb daarna nog een aantal jaar opgetreden met Theater Tol uit België in van die spectaculaire muziektheaterproducties op locatie. En met gitarist Sanne van der Wal vormde ik een tijdje het duo Oognat. De naam is een knipoog naar de traan van Máxima en een anagram van tango. Ik speel nu al een tijdje geen bandoneon meer. Het is een complex instrument, net een puzzel. Als ik over een paar jaar met pensioen ga, wil ik het weer oppakken.”

Ook over haar werk in een biologische supermarkt
is ze gepassioneerd.
“Ik doe het al dertig jaar en het verveelt nooit. Gezonde voeding is een andere passie van me. Ik heb een opleiding gewichtsconsulente en wandelcoach gedaan. Tijdens corona kreeg ik veel vragen over voeding en gezondheid. Daarom organiseer ik dit jaar voor de tweede keer in de Witte Boei workshops Voed je Goed. Ik wil laten zien dat gezond eten niet moeilijk is en ook lekker kan zijn.”

De nautische geschiedenis van de Oostelijke Eilanden.
Zaterdag 8 maart om 20.00 uur en zondag 9 maart om 15.00 uur.
Ontsnapt aan de slopershamer.
Zaterdag 15 maart om 20.00 uur en zondag 16 maart om 15.00 uur.
Workshops Voed je goed
Op zondag 23/02, 30/03, 27/04, 25/05 en 29/06 van 11.00 tot 13.00 uur.