Als het aan Willem van Winden (Lector Urban Economic Innovation aan de Hogeschool van Amsterdam) en Jan Henk Tigelaar (directeur Rooftop Revolution) ligt, kleuren de Amsterdamse daken op korte termijn blauwgroen. Niet alleen uit esthetische overwegingen, maar vooral om de stad klaar te stomen voor het klimaat van de toekomst. Wat behelst zo’n project, en belangrijker nog: wat winnen we ermee?
Esmee Bakker | Knwledge Mile
Willem en Jan Henk zetten ze zich samen met verschillende partners, waaronder de Hogeschool van Amsterdam, in voor de dakenrevolutie in Amsterdam. Dit doen zij onder andere binnen het project RESILIO. Jan Henk doet dit vanuit zijn rol als directeur bij Rooftop Revolution; Willem als lector bij lectoraat Urban Economic Innovation aan de Hogeschool van Amsterdam. Gezamenlijk hebben ze het tot hun missie gemaakt om 10.000 m2 aan slimme blauwgroene daken aan te leggen in Amsterdam.
Het belang van dit soort projecten is groot, met name als we kijken naar de veranderingen in het klimaat. ’s Winters regent het steeds vaker en harder, terwijl zomers juist heter, droger en langer worden. Dit levert problemen op waar Amsterdam (nog) niet op is ingericht. Op termijn zal dit zorgen voor nog meer overstromingen, hittestress en biodiversiteitsverlies.
Onbenutte ruimte in overvloed
Op het eerste gezicht lijkt in het volle Amsterdam geen plek meer te zijn voor oplossingen voor de problemen. Veel extra ruimte voor groen of waterbergingsreservoirs is er niet. Sinds Jan Henk in 2016 betrokken raakte bij de start van Rooftop Revolution, ziet hij dat echter anders. “Ik werd echt gegrepen door het verhaal,” licht hij toe. “Ik ontdekte dat het dakenlandschap het meest onbenutte landschap is, waar nog zoveel vierkante meters aan kansen liggen.”
Ook Willem, die inmiddels al twee jaar bezig is met het onderzoek naar blauwgroene daken, vindt het zonde om de ruimte op de daken niet te benutten. “Amsterdam bestaat voor een groot deel uit beton en steen. We hebben wel wat groen, maar dat is weinig in verhouding tot wat het zou kunnen zijn,” zegt hij. Ook de daken zijn nu nog grotendeels zwart en absorberen daardoor hitte, wat het nóg warmer maakt in de stad. “Slimme blauwgroene daken kunnen het verschil maken.”
Een rijk kleurenpalet
Maar wat houdt zo’n slim blauwgroen dak nu precies in? Jan Henk: “Groen verwijst uiteraard naar de beplanting op het dak en blauw verwijst naar het opvangen van regenwater in een reservoir onder de planten.” Het is de internetverbinding die het dak slim maakt. De kleppen van de waterreservoirs zijn computergestuurd en staan in constante verbinding met de actuele weersvoorspellingen. “Als er nattigheid dreigt, kan het dak haar water vroegtijdig loslaten, zodat het riool niet overbelast raakt. En wanneer er droogte voorspeld wordt, houdt het dak juist water vast, zodat de planten voorzien blijven van water en het pand koel blijft.”
Op deze manier kunnen de daken een grote bijdrage leveren aan het watermanagement in de stad. Maar daar houdt het niet bij op: ook gele en zelfs rode daken behoren tot de mogelijkheden. Zo zijn gele daken voorzien van zonnepanelen en dragen dus bij aan energieopwekking. Rode daken duiden op recreatiemogelijkheden, zoals mooie daktuinen en andere openbare ruimtes op hoogte.
De optelsom van initiatieven
Natuurlijk zet een handjevol getransformeerde daken weinig zoden aan de dijk. “Pas als hele gebieden hun daken blauwgroen kleuren en de daken gaan samenwerken, kun je grote effecten gaan zien op de hoeveelheid wateroverlast in de stad,” vertelt Jan Henk. “Ook zullen bewoners een aanzienlijk koelere woning ervaren gedurende warme zomers.” Een ander belangrijk effect van blauwgroene daken is de terugkeer van de biodiversiteit. Groen vormt namelijk een veilige haven voor veel insecten, vogels en andere diersoorten.
Toch hoeft de oplossing niet altijd in de groene hoek gezocht te worden. Zo onderzoekt de Hogeschool van Amsterdam de werking van infiltrerende bestrating. Regenwater kan in deze bestrating, die bestaat uit poreus gemaakte stenen, beter weglopen in de grond en wateroverlast voorkomen. Bovendien kan het water onder de bestrating langer vastgehouden worden en zo een reserve vormen voor droge periodes.
De Knowledge Mile als best practice
Op de Knowledge Mile, het gebied tussen het Stadhuis en het Amstelplein, zijn de duurzame activiteiten al in volle gang. Zo zijn de diamantbeurs Capital C, appartementencomplex FLOOR, het Benno Premselahuis (HvA), ZOKU en Hotel Casa al voorzien van daken met beplanting, waterbergingscapaciteit, zonnepanelen, recreatieruimte of een combinatie van die vier. Daarnaast wordt er sinds halverwege 2020 binnen het Knowledge Mile project ‘Geen Pand Onbenut’ ook hard gewerkt om zoveel mogelijk daken en gevels in het gebied in te zetten ter bevordering van klimaatadaptatie, schone energieopwekking, waterberging en biodiversiteit.
Daarnaast zet het projectteam Knowledge Mile Park, waarin BIZ Knowledge Mile en Gemeente Amsterdam leadpartners zijn, zich in om het gebied om te toveren tot groen stadspark. Dit doen ze door de realisatie van groene gevels, geveltuintjes, plantsoenen, parkjes en gemeenschappelijke binnentuinen. Willem benadrukt het belang hiervan: “Alles wat je doet aan groen is goed en versterkt elkaar.”
Een park op hoogte
De dakenrevolutie is dus begonnen, maar Jan Henk en Willem zien nog genoeg potentie. “Er is een revolutie begonnen, maar die gaat van dag tot dag. Gelukkig hebben we de steun van vele partners en innovatiedistricten als de Knowledge Mile, want dit moeten we echt met z’n allen doen,” zegt Jan Henk. Willem ziet daarnaast de internationale potentie van de blauwgroene daken. “Klimaatverandering treedt overal op. Wat wij hier met elkaar doen is nog redelijk uniek in de wereld, maar kan desalniettemin belangrijke lessen én mogelijkheden opleveren voor andere steden.”
Zowel Jan Henk als Willem voorziet een toekomst waarin blauwgroene daken de norm zijn. “Hoe mooi zou het zijn als we een soort High Line hebben, waar alle blauwgroene daken met elkaar verbonden zijn?” vraagt Jan Henk zich af. Wat ons betreft prachtig: een waardevol cadeau aan Amsterdam, hopelijk op haar 750ste verjaardag in 2025.
Check knowledgemile.amsterdam | instagram.com/knowledgemile
