In de Nieuwe Kerk is de tentoonstelling De eeuw van Juliana te zien. Volgend jaar is het 75 jaar geleden dat Juliana de troon besteeg. Er bestaan een nauwe band tussen de Nieuwe Kerk en het koningshuis, die steeds nauwer lijkt te worden. Oost-online ging kijken.
Anne-Mariken Raukema
Dat de Nieuwe Kerk een echte ‘oranjekerk’ is, valt niet te betwijfelen. Gelegen pal naast het koninklijk paleis vinden er vanouds koninklijke huwelijken en uitvaarten plaats, treden vorsten af en worden ingehuldigd. En ze laten dat ook zien: zo was er eerder dit jaar de expositie History & Royalty te zien.
De eeuw van Juliana omvat het ‘werkzame’ leven van haar als vorstin, haar regeerperiode van 1948 tot 1980. In de rondte wordt chronologisch haar levensverhaal verteld, in brokken van tien jaar. Over elk decennium worden verhalen verteld aan de hand van uiteenlopende voorwerpen. Aan de linkerhand de schilderijen, foto’s, huisraad, kledingstukken en verzamelobjecten. Aan de rechterhand steeds ‘de stand van het land’ weergegeven in de vorm van meer dan levensgrote krantenpagina’s die de voornaamste gebeurtenissen van het betreffende tijdperk weergeven en de reactie van Juliana daarop.
Het schetst een maatschappelijke, historische en sociaal-culturele context. Herkenbaar voor wie toen leefde, een interessante geschiedenisles voor wie dat allemaal verleden tijd is. Weinigen zullen een levende herinnering hebben aan de gasvrije kinderwagen voor Beatrix en Irene, van mei 1940. De wagen was speciaal voor hen gemaakt en moest de prinsesjes beschermen tegen eventuele gifgasaanvallen. Indrukwekkend zijn de koets met paarden en lakeien aan het begin van de tentoonstelling en de Rolls-Royce tegen het einde.
The Crown
De populaire Netflix-serie The Crown stond ten voorbeeld aan de tentoonstelling. Aan de hand van tien thema’s en evenzoveel verhalen, honderden voorwerpen en beelden wordt het koningshuis geschetst. In dit geval met een centrale hoofdrolspeelster, die vooral als standvastig, gewoon en moedig naar voren komt. De generatie voor wie de 20e eeuw vooral geschiedenis is, maakt op een aardige en interessante manier kennis met de grootmoeder van Willem-Alexander.
Het is nog maar kortgeleden dat de Engelse koningin Elisabeth overleed. Ook toen werd herhaaldelijk naar The Crown verwezen, die de populariteit van het Britse koningshuis zeker niet verkleinde. Maar groter kan het contrast tussen de vorstinnen aan beide kanten van de Noordzee niet zijn. De afstandelijke, wat kleurloze en teruggetrokken Elisabeth versus de vooral gewone, eigenzinnige en standvastige Juliana. Illustratief is de foto genomen in een net opgeleverd Rotterdams flatje, eind jaren 50, waar Elisabeth door Juliana mee naar toegenomen is en die het duidelijk ongemakkelijk heeft.
Koninklijke Verzamelingen
Wat voorheen het Koninklijk Huisarchief was, heet nu Koninklijke Verzamelingen en is een van de ‘hofleveranciers’ van de tentoonstelling. Daarnaast zijn er objecten van musea en particulieren opgesteld, zoals een deel van de verzameling gedenkborden die in de loop van de tijd zijn verzameld door Oranjegezinde burgers.
Uit de tentoonstelling spreekt duidelijk de persoonlijkheid van Juliana en de idealen die ze koestert in de periode van haar als staatshoofd. Ze regeerde in een periode die werd gekenmerkt door voorspoed en tegenslagen, door herstel en veranderingen. De naoorlogse wederopbouw, de onafhankelijkheid van Indonesië en Suriname, de Koude Oorlog, de komst van arbeidsmigranten, de sociale zekerheid met AOW, secularisatie en toenemend aantal echtscheidingen – Juliana regeerde in een tijdperk dat in een stroomversnelling was terecht gekomen. ‘Geboren in een gouden kooi, overleden in een glazen huis’, om met Herman Pleij te spreken.
Persoonlijke verhalen
In verschillende beeldopnames komen bekende en minder bekende mensen aan het woord die haar hebben ontmoet, dan wel levende herinneringen aan haar hebben. Van een Molukse ‘repatriant’ en een Zeeuwse vrouw die de Watersnoodramp van 1953 mee maakte tot de ‘iconische kus’ met Jos Brink en de punkdichteres Diana Ozon. Vanwege haar ‘gewoonheid’ lijfde de punkbeweging Juliana in – al dan niet gewild. Maar ook in de verhalen is eraan gedacht om zoveel mogelijk generaties aan het woord te laten komen: van meervoudig schaatskampioen Sjoukje Dijkstra (1942) tot de presentatrice Emma Wortelboer (1996). Voor elk wat wils.
In de begeleidende publicatie De eeuw van Juliana komen auteurs als Ad van Liempt, Cynthia McCleod en René Appel aan het woord. Het is vooral een bladerboek met veel foto’s van verwachte en onverwachte momenten. Handig is de lijst achterin met allerhande boektitels voor wie verder wil lezen, al dan niet via het antiquariaat.
- De eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen is te zien van 15 oktober 2022 t/m 10 april 2023 in de Nieuwe Kerk.
Check www.nieuwekerk.nl