In april vertrekt ook de laatste lokale onderneming van het bedrijventerrein aan het begin van de Molukkenstraat, nadat eerder muziekcentrum The Voices vertrok. Voor IJopener reden om nog eenmaal op bezoek te gaan en bij coördinator Corine Elemans te informeren naar de toekomstplannen van de Grafische Werkplaats Amsterdam (GWA).
Ruben Cardol | Beeld Grafische Werkplaats Amsterdam
Het vormt de kruising tussen het Science Park, de Indische Buurt en de Watergraafsmeer. Het bedrijventerreintje ingeklemd tussen de Ringvaart, het spoor en Molukkenstraat dat in de afgelopen jaren een snelle verandering doormaakte. Dit voorheen donkere stukje niemandsland ontsnapte enige tijd aan de opknapbeurt in de omgeving. Inmiddels niet meer. De meubelwinkel is vervangen door een Albert Heijn met parkeerdek, het parkeerterrein voor de Praxis is vernieuwd en kleine bedrijfjes hebben plaats gemaakt voor de renovatie van het kantoorpand op de hoek.
Het Grafisch Werkcentrum opereert vanuit de filosofie dat grafisch erfgoed niet alleen behouden blijft, maar ook levend. GWA mag geen museum zijn. Het is een werkende plek waar men drukkunst overdraagt aan de volgende generatie en het ambacht wordt beschermd. Het blijkt een succes: buurtgenoten en grafisch vormgevers waarderen het initiatief. Maar in 2019 zijn de voortekenen al zichtbaar: op de vijftiende verjaardag is duidelijk dat het twintigjarig jubileum waarschijnlijk niet in Amsterdam-Oost is.
Oprichter en sterkhouder Wiek Molin overleed in 2016. Een groot gemis, vertelt Corine, maar de consensus onder de vrijwilligers is groot: de werkplaats moet door, dat vond Wiek belangrijk. Naast lessen aan scholen worden ook bedrijfsworkshops georganiseerd om de financiële zelfredzaamheid te vergroten. De vrijwilligers, vaak met een achtergrond in de grafische vormgeving, mogen gebruikmaken van de apparatuur en helpen de vakdocenten mee bij lessen voor bezoekers. ‘Bij kinderen merk je hoe snel de kennis over de oorsprong van het drukken vervaagt. Zelfs een typemachine is nu al een rariteit. Een directe printer noemen ze het soms.’ Corine legt uit dat drukkunst meer is dan een ambacht: ‘Het is een stuk geschiedenis dat nauw verbonden is met het vrije woord en de vrijheid van meningsuiting.’
‘De werkplaats is een verborgen parel. Mensen die hier langskomen en er bij toeval op stuiten zijn blij verrast. Straks komt hier een Gall & Gall of weer een Etos of Kruidvat, daar hebben mensen geen gevoel bij.’ Corine zegt dat in dat opzicht deze winkelketens ook niet bijdragen aan de leefbaarheid van een buurt. ‘Ik vind het pijnlijk om te zien dat plekken die je echt verrassen lijken te verdwijnen uit de stad. De nieuwe huur voor deze locatie heet dan officieel een marktconforme huurprijs, maar de verhuurder heeft natuurlijk altijd de keuze: niet alles hoeft conform de markt te zijn.’ Wat dat betreft vindt Corine het jammer dat een verhuurder als Kroonenberg, de partij die het terrein bezit en exploiteert, geen verplichte sociale doelstelling meekrijgt vanuit de stad. ‘Het sluit ook aan bij de posters die we in 2017 drukten, en nog steeds verspreid worden: Wees lief voor de stad. Die boodschap was, en is, met name bedoeld voor projectontwikkelaars. Denk na over de impact die je investering heeft op het sociaal kapitaal van je stad.’
De toekomst van GWA is op dit moment onzeker. Door de lockdown liggen op moment van schrijven de workshops al ruim twee maanden stil en zoals het zich laat aanzien vertrekt GWA definitief uit Oost. Corine heeft weinig hoop dat er zich nog een oplossing aandient, maar wie weet komt door een klein wonder een leegstaande locatie in de buurt beschikbaar. Corine vertelt dat er nog steeds onderzoek loopt, maar op korte termijn is er geen oplossing. Er is contact met stichting Urban Resort, die een aantal creatieve broedplaatsen in de stad beheert en er is hoop op een nieuw te ontwikkelen locatie voor ambacht en kunst op de Cruquiusweg. Maar dat is in de verre toekomst.
Het goed bewaarde geheim op de Molukkenstraat wordt na april waarschijnlijk niet meer de levendige plek die het voor de lockdown was. De spullen worden ingepakt voor vertrek naar een nieuwe workshop-locatie van GWA op het NDSM-terrein, NDSM PRINT. Corine spreekt de hoop uit ooit weer neer te strijken in Oost: ‘Het zou toch mogelijk moeten zijn om in de stad succesvolle buurtgebonden initiatieven voor hun omgeving te behouden.’
