In de reeks Sculpturen van Oost het kunstwerk ‘DOE IETS’ van Serge Verheugen. Deze twee woorden staan op de Wibaut-spoorbrug, het spoorviaduct over de Wibautstraat. Het is daar in maart 2011 geplaatst.
Méland Langeveld
‘DOE IETS’, roept dit kunstwerk dagelijks tegen voorbijgangers die onder het viaduct door fietsen, rijden en lopen. Het materiaal lijkt vanaf een afstand op Meccano, maar het zijn geperforeerde metalen hoekprofielen waarmee ‘DOE IETS’ is gemaakt. Ze hebben nogal wat levens achter de rug. Zo beginnen ze als voorraadstelling in diverse laboratoria, kelders en magazijnen tot ze in 2005 in handen van Verheugen komen. Hij maakt er de ‘DOEIDOEI-machine’ mee, een groot bewegend werk dat reizigers op Schiphol een halfjaar lang uitzwaait. ‘Tot ziens vriend, goede reis’, staat er in tientallen handen in veertig verschillende talen op geschreven. Verheugen zegt hierover: ‘Wat ook de reden is van vertrek, de zin vertelt aan iedereen: ‘We zullen elkaar weerzien, je bent mijn vriend, ik hoop dat het je goed gaat’.’
De teksten op de handen zijn zodanig aangebracht dat ze het publiek aanzetten om er commentaren en groeten op te schrijven. Binnen enkele weken zijn alle handen volgeschreven en is het publiek mede-uitvoerder van het kunstwerk.
Geen woorden maar daden
In datzelfde jaar breekt Verheugen de ‘DOEIDOEI-machine’ af en maakt er ‘DOE IETS’ van. Het staat eerst in het Westerpark als toegangspoort tot een vergaderruimte, waar het de vergaderaars moet aanzetten tot geen woorden maar daden! Het kon daar echter niet blijven wegens moeilijkheden rond de vergunning. Eind 2008 valt het doek: ‘DOE IETS’ moet vertrekken uit het Westerpark. Een oproep voor een nieuwe locatie pikt men vrij snel aan de andere kant van de stad op.
Zelden zo simpel
Stadsdeel Oost, maar vooral Projectbureau Wibaut aan de Amstel, vinden het kunstwerk goed passen in het elan dat zij willen uitstralen. Ook hier begint het getouwtrek om vergunningen, maar gelukkig is alles rondgekomen met spoorbeheerder, stadsdeel en omgeving. Op deze plek is ‘DOE IETS’ geen toegangspoort tot een vergaderzaal meer. Krijgt het daarmee een nieuwe betekenis omdat het op een geheel andere plaats staat?
Het kunstwerk roept reacties op, dat bewijst de website van Verheugen waarop talloze bezoekers hun dankwoord achterlaten. Kunst in de openbare ruimte is zelden zo simpel, en direct als deze twee woorden. Maar net zoveel als de woorden bevelen laten ze het ook open. Want wat moet er dan gedaan worden?
Verheugen zegt daarover: ‘Telkens nieuwe ogen die wellicht de aansporing voelen om aan de slag te gaan, het grote werk te beginnen, een omslag te maken, een liefde te verklaren, een bedrijf te starten, een moeder te bellen, een wereld te verbeteren. Het publiek kan weer medeauteur worden van dit werk. Op hele kleine maar ook hele grote schaal.’
‘Multikruljuweel’
‘DOE IETS’ staat aan het spoortraject Muiderpoortstation en Amstelstation. Op beide stations zijn kunstwerken van Verheugen te vinden. Op het Muiderpoortstation staan ‘Multikruljuweel’ en het onlangs onthulde ‘Buurtberoemd’, en op het Amstelstation het werk ‘Wij’. De kunstenaar zelf woont bijna aan het spoor in de Vrolikstraat, dat ongeveer tussen beide stations in ligt.
Sommige sculpturen vragen nu eenmaal om een gedicht, en daar kan ik als dichter niet omheen:
Doe iets
aan dat gat in die ozonlaag, was
de enige missie tijdens mijn jeugd
doe iets aan die zure regen, kwam
daar later voor in de plaats
doe iets aan dat co2-teveel
doe iets aan die opwarming
doe iets aan die plasticsoep
doe iets aan dat ontbossen
doe iets aan dat uitsterven van diersoorten
doe iets aan die bio-industrie
doe iets aan dat landbouwgif
doe iets aan die aardgaswinning
doe iets, doe iets, doe iets
is thans een to do list waarmee
je poëziebundels vult:
doe in godsnaam iets!