Sinds 1900 werden er stoomtreinen en dieselmotoren gemaakt. Bijna twee eeuwen daarvoor vond er al handel en industrie plaats. Begin 2025 opent in de enorme Van Gendt Hallen op Oostenburg een nieuw museum: het Drift Museum. oost-online ging langs en sprak oprichters Lonneke Gordijn en Eduard Zanen.
Anne-Mariken Raukema
De initiatiefnemers van het museum zijn Lonneke Gordijn en Ralph Nauta. Zij zijn beeldend kunstenaars en oprichters van Studio Drift. De naam drift komt van ‘in beweging zijn’ en ‘drijfveer’. De derde oprichter van het museum is Eduard Zanen, via een stichting is hij eigenaar van het Rijksmonument. Hij vergaarde een flink kapitaal met de yuppenkinderwagen Bugaboo. Gedrieën delen hun visie om technologie te gebruiken voor een duurzame toekomst.
Eduard Zanen (1959) is ondernemer en startte meer dan tien start-ups, waarvan een paar weinig en een aantal zeer succesvol. De Van Gendt Hallen op de Oostenburger eilanden stonden al jaren leeg. Met z’n Bugaboo-zakenpartner kocht hij het gebouw om er hun hoofdkantoor van te maken. Maar het ging tussen hen mis en ze verkochten het bedrijf en dat leverde vele miljoenen op. Zanen kocht daarna z’n zakenpartner uit en hij was alleen eigenaar van de vijf oude fabriekshallen. ‘Ik ben geen projectontwikkelaar, maar zie het wel als mijn verantwoordelijkheid om iets met het gebouw te doen.’ Hij kon er een kantorencomplex van maken, maar dat was niet z’n ideaal – dat zit meer in publieke toegankelijkheid en duurzaamheid.
Drift
Ralph Nauta (1978) en Lonneke Gordijn (1980) richtten in 2007 Studio Drift op. Met een multidisciplinair team van 65 mensen werken ze in Amsterdam-Noord en deels in Brooklyn (VS) aan grootschalige, veelal experimentele, bewegende beelden en installaties. Gordijn: ‘Onze werken zijn meer te vergelijken met theater dan dat je het ophangt en klaar. Door het hoge performance-gehalte zijn we er achter de schermen constant mee bezig en daarom is lang niet alles geschikt om in een museum te hangen.’
Een echt voorbeeld stond de twee kunstenaars niet voor ogen, maar de tentoonstelling The weather Project in de Tate Modern Hall begin deze eeuw van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson was zeker een inspiratiebron. ‘Mensen gingen op de grond zitten en liggen om naar de werken te kijken. Zoiets willen we ook. Dat men niet alleen kijkt, maar het echt ervaart en tussen en in de werken zit. We sturen op gevoel, beleving en tijdgeest.’ Welke kunstenaars ze na de eerste periode waarin ze alleen hun eigen werk tonen, weten ze nog niet. Maar de Franse fotograaf en kunstenaar JR zou er wel passen. Ook hij maakt grote installaties in de publieke ruimte die interactie met het publiek vragen.
‘Begin 2019 belden we Eduard Zanen’, vertelt Gordijn. ‘We zochten al zes jaar naar een groot pand in Amsterdam. Toen de Van Gendt Hallen te koop kwam van Stadgenoot, hebben we een plan gemaakt om het met meerdere kunstenaars te kopen, maar Eduard was ons voor. Telkens als we ergens anders gingen kijken, bleef deze locatie in ons hoofd zitten.’ En gelukkig was Zanen nog op zoek naar een invulling. Begin 2019 kwamen ze met elkaar in contact en ze hebben niet alleen 4,5 jaar nodig gehad om het geheel goed vorm te geven, maar ook om nagenoeg de meeste vergunningen te regelen.
Gigantisch
De vijf enorme Van Gendt Hallen hebben een grondoppervlakte van 13.300 m2. Vaak wordt er een eerste, soms ook tweede verdieping gecreëerd, waardoor de totale vloeroppervlakte op ruim 26.000 m2 komt. Daarvan is 8000 m2 beschikbaar voor het museum, in twee hallen die naast elkaar liggen in het midden. Er komen zestien zalen in. Daarnaast komen er sportfaciliteiten, kantoren, duurzame start-ups gericht op duurzaamheid en natuurlijk horeca. De start-ups zullen de eerste tijd vooral van Zanen zelf en zijn teams zijn. Die ontwikkelden onder meer duurzame matrassen en schoenen van natuurrubber onder de naam WTF (What The Future Foodware).
Zanen: ‘De exploitatie moet voldoende opbrengen om de lasten te dragen. Maar hoe ziet de wereld er over pak weg vier jaar uit? Dat is niet te zeggen.’ Dat er veel lijken uit de kast kwamen kan Eduard Zanen beamen: ‘Er moeten 1500 heipalen de grond in, de gevel wordt gerestaureerd en alleen al de 4600 ruitjes van enkel glas worden vervangen door dubbel glas, 7 mm dik, vacuüm getrokken en met een heel hoge isolatiewaarde, en dat in de bestaande gietijzeren sponningen.
Voor het dak ontwikkelde een van z’n andere bedrijven nieuw, licht isolatiemateriaal gemaakt van petflessen en een composiet die niet brandbaar is en gemaakt van bladafval. Daardoor hoefde de constructie niet verzwaard te worden en konden de zonnepanelen erop gelegd worden. Zanen: ‘Ik ben geen projectontwikkelaar, ik zie het hele project als een start-up.’ Bewust nam hij geen aannemer in de arm en houdt zelf alles in de gaten. Het duurde ruim vier jaar voor de vergunning voor een insteekhaven met de gemeente Amsterdam was geregeld. ‘Zo kunnen mensen vanaf CS met een elektrische boot hier komen. Dat scheelt veel geluidsoverlast voor de omwonenden.’
De oprichters van Drift werken inmiddels 16 jaar op het snijvlak van kunst en technologie. ‘We hopen dat dit een plek wordt die verwondering en emotionele reacties opwekt bij onze bezoekers, een plek waar ze zich meer verbonden voelen met onze planeet en de natuur’, aldus Lonneke Gordijn. Ze verwachten dat het nieuwe museum hun eigen werk zal versterken. ‘De grootsheid van de ruimten biedt mogelijkheden om vliegende en zwevende werken te maken. Het publiek beweegt zich straks tussen de werken, zitten midden in de ervaring.’
Mark de Kruijk is aangetrokken als kwartiermaker van het museum. Eerder ontwikkelde hij het succesvolle Westergasterrein. Hij is degene die de organisatie gaat bouwen, inclusief de marketing. Dat is heel ander werk dan het leiden en betalen van een renovatie. Of de grote, beoogde stroom toeschouwers, jong en oud, Amsterdammers en toeristen gaat komen, is afhankelijk van het team. En wat de toegangsprijs gaat worden is nog niet bekend, evenmin of de museumjaarkaart gaat gelden. Nog voldoende tijd om dat te onderzoeken. Er is nog veel werk aan de winkel, maar het belooft prachtig te worden.
Check vangendthallen.nl/plannen | driftmuseum.com | studiodrift.com
