Kerstvoorstelling met bewoners uit Oost over armoede, achterop raken en bureaucratie.

Nu wordt druk gerepeteerd voor de kerstspecial Stap uit de schaduw die op dinsdagmiddag 12 december in de Flevopoort in première gaat en twee dagen later in het Stadsloket Oost te zien is. Daarna nog in de Nassaukerk in West en Huis van de Wijk Lydia in Zuid. Tijd dat oost-online eens langsging.

Anne-Mariken Raukema | Foto’s Ingrid Jongens

Het is een kleine, maar actieve en bijzondere groep die met muziektheatervoorstellingen op sociaal-cultureel gebied grote impact heeft. Stichting Kunstgreep produceert professionele, multidisciplinaire en qua achtergrond diverse producties, geïnspireerd op ontwikkelingen en veranderingen in de maatschappij.

Over vastlopende systemen, ijzige bureaucratie en het toch blijven hopen op een beetje rechtvaardigheid

In juni dit jaar ging Stap uit de schaduw in première in het theater van de Oba aan het Oosterdok. Nog drie keer is de voorstelling over vastlopende systemen, ijzige bureaucratie en het toch blijven hopen op een beetje rechtvaardigheid, gespeeld – onder andere in het Pleintheater. Over het maakproces werd de film Uit de schaduw gemaakt, ook over armoede, achterop raken en bureaucratie.

Die vrijdagochtend begin december is er hard, lang en een beetje chaotisch gespeeld in de Flevopoort aan het Kramatplatsoen. Het was de generale voor de kerstvoorstelling. Na afloop praat een groot deel nog wat na, onder hen Inna van den Hogen, initiatiefnemer en regisseur, en Hille Hoogland, productieleider. Niet zonder trots vertelt de laatste dat de spelers en musici tien nationaliteiten en vier werelddelen vertegenwoordigen.

Mengeling van generaties

De – hoofdzakelijk – vrouwen komen uit landen als België, Brazilië, Hongarije, Marokko, Nederland, Nigeria, Portugal, Syrië en Spanje. Het gezelschap is ook een mengeling van generaties; zo is de 23-jarige Vlaamse Kaat Vanhaverbeke, studente accordeon aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag de jongste en de oudste een buurtbewoonster van in de zestig. Amateur en professioneel – en dat zijn dan met name de begeleiders en technici – lopen ook door elkaar. Zo wordt samengewerkt met Sinan Vural, bas/bariton en hoofddocent zang aan het Tilburgs conservatorium.

Hille Hoogland, opgeleid als antropoloog, werkt al twintig jaar in het sociaal domein met en voor mensen die armoede of sociale uitsluiting ervaren. Zo organiseerde ze eerder trainingen bij de Regenboog Groep aan mensen die klant waren bij de voedselbank. Daar kent ze regisseur Van den Hogen van, die daar als vrijwilliger energievoorlichting gaf. Zij heeft een forse staat van dienst en bracht met het gezelschap Opera aan het IJ spraakmakende operaproducties uit in Amsterdam. Opera’s als Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny in de PTA en Don Chisciotte in Sierra Morena op het binnenplein van het Scheepvaartmuseum. Ook is ze sinds 1995 directeur van Theater in Bedrijf.

‘Dat we nu een minister van armoede hebben, is veelzeggend’

Gaandeweg groeide het idee voor een theaterstuk over en met mensen die stukliepen op wet- en regelgeving, instanties en muren. Hoogland heeft de laatste jaren veel zien veranderen, ook buurtteams zijn met handen en voeten gebonden aan regels. ‘Het menselijke aspect is verdwenen. We spreken intussen over energiearmoede en menstruatiearmoede. Het feit dat we nu een minister van armoede hebben, is veelzeggend.’ Decentralisatie en de participatiewet hebben de samenleving geen goed gedaan, vindt ze. ‘Gelukkig heeft de gemeente Amsterdam een pauzeknop ingevoerd op schulden, anders kunnen die zomaar enorm oplopen.’

Veel gewerkt met improvisaties

Inna van den Hogen pakte haar oude vak weer op en begon met het geven van theaterworkshops. Daar kwamen veel verhalen en ervaringen uit los, wat leidde tot de muziektheatervoorstelling Stap uit de schaduw. Verschillende mensen kwamen naar een workshop, soms om te kijken, vaker om mee te doen. Hun verhalen stonden centraal, ze ontmoetten anderen met hun eigen ervaringen en het plezier groeide. ‘Ik wist af en toe niet wat ik hoorde en zag’, aldus Van den Hogen. ‘Iedereen voelde zich vrij te vertellen hoe ze naar Nederland waren gekomen en wat er sindsdien gebeurde.’ Er wordt veel gewerkt met improvisaties en beperkt met uitgeschreven teksten. Iedereen speelt volgens het basisconcept.

Theatervoorstelling en film

De persoonlijke verhalen van het theaterstuk en de film komen van bewoners uit Amsterdam-Oost. Zo was er Maurits, een jonge timmerman, die zijn bedrijf en eigen huis kwijtraakte door ziekte en toen dakloos werd. De Syrische Ghalia leek fantastisch in te burgeren tot het eerste kabinet-Rutte daar een stokje voor stak. Man Kuen uit Hong Kong bleef na een scheiding ontredderd achter en moest haar eigen weg zoeken met twee jonge kinderen. En er was Maria die voor de liefde uit Ecuador kwam en er na haar scheiding alleen voor stond.

Uitbreiden met andere podia in de stad

Kunstgreep werkt samen met allerlei partners en mensen in Oost , zoals buurtmedewerker Tim Grootes van Civic, De Meevaart, De Eester, de Regenbooggroep en de Voedselbank. Daarnaast zijn er fondsen en particulieren die in de vorm van vrijwilligerswerk – net als trouwens Hille en Inna – bijdragen leveren. ‘Bijna niemand gelooft dat we de hele productie met vier voorstellingen voor € 30.000 hebben gedraaid, inclusief tien workshops, decors, licht, kostuums en waar nodig reiskostenvergoeding voor de spelers.’
Het liefst zouden ze de samenwerking uitbreiden met andere podia in de stad, zoals het Bijlmer Theater en Podium Mozaïek. ‘Uit die schaduw moeten we nog komen’, aldus Hille Hoogland.

Volgend jaar nieuwe productie

In 2024 hoopt Kunstgreep nog een of twee keer de voorstelling Stap uit de schaduw te kunnen spelen. De film Uit de schaduw willen ze graag vertonen bij Huizen van de Wijk, een buurtteam, stadsdelen of andere maatschappelijke organisaties. Of aan de nieuwe generatie beleidsmakers, die nu nog student zijn. In februari zijn er plannen om een vertoning te organiseren, in samenwerking met Civic, bij café Genieten in het stadsdeelkantoor Oost.

Voor komend jaar staat ook een nieuwe productie op de rol, die als thema ‘werk’ meekrijgt. Hille: ‘Het gaat dan bijvoorbeeld over de waarde en de betekenis van werk, ervaringen met solliciteren en andere ervaringen uit de groep spelers.’ En dan natuurlijk weer het doel halen: de spelers een stem geven, die gehoord wordt.
Vrijwilligers zijn altijd welkom bij Kunstgreep. Of dat organisatorisch is, of op het gebied van pr of marketing, iedereen kan een steentje bijdragen.

Check www.kunstgreep.eu