In 1955 bedacht de toen 33 jaar oude visionaire kunstenaar Pieter Kooistra dat kunst niet alleen een plaats verdient in musea, maar ook thuis en op het werk, als onderdeel van het dagelijks leven. Het was het begin van het concept ‘kunstuitleen’. In de beginjaren reed hij letterlijk met een bakfiets vol kunstwerken langs de deuren in Amsterdam om kunst bij de mensen thuis te brengen.
Fokko Kuik
Zeventig jaar later is dit concept dat zich later, ook onder anderen namen over heel Nederland verspreidde nog altijd springlevend. In een fraai pand – onderdeel van Loods 6 – aan de KNSM-laan kun je nog steeds van dinsdag tot en met zondag kunst kijken, lenen en kopen. Zelf ben ik er als lid in de jaren 90 ook vaak geweest en heb nog steeds een paar schilderijen in huis hangen die ik destijds met mijn opgebouwde collectietegoed heb aangekocht.
Directeur Vera Schoffelen is al meer dan 20 jaar werkzaam bij SBK-Amsterdam. Zij legt uit dat het concept eigenlijk nog steeds hetzelfde is. Je kiest een kunstwerk uit, waarvoor je, afhankelijk van de waarde van het werk, minimaal € 6,50 per maand betaalt. Zestig procent van dat bedrag spaar je om eventueel later een kunstwerk naar keuze te kopen.
‘De uitleentermijn is in beginsel onbeperkt. Als je het schilderij of beeld na een tijdje toch niet zo mooi vindt, lever je het gewoon weer in en leen je een ander kunstwerk. Het is dus ideaal om eens te experimenteren met kunst waarvan je niet onmiddellijk zeker bent of het wel bij je past.
‘Smaak is natuurlijk heel persoonlijk en soms moet je wennen aan iets nieuws’, benadrukt Vera. ‘Het komt best regelmatig voor dat mensen een kunstwerk, dat ze na een leenperiode ingeleverd hebben, toch opnieuw willen lenen of zelfs aankopen. Je gaat je na een tijdje hechten aan iets wat een tijdje kleur en karakter aan je interieur heeft gegeven!’
SBK-Amsterdam heeft ongeveer vijfduizend actieve leden. Vooral in de weekenden is het vaak druk in de kunstuitleen. De collectie wordt het hele jaar door aangevuld. Een deel hiervan is ook te vinden op www.sbk.nl, maar meestal wil een geïnteresseerde het toch graag fysiek bekijken. ‘Laatst kwam er iemand uit Groningen, die een interessant werk op onze site had gespot, helemaal naar Amsterdam om het beoogde schilderij nog dezelfde middag mee naar huis te nemen.’
De samenstelling van de collectie richt SBK zich op werk van zowel gevestigde kunstenaars als jong opkomend talent. Jaarlijks wordt de ‘SBK Sprout-Young Talent expositie’ georganiseerd waarvoor afstuderende kunstenaars worden geselecteerd die dan hun werk mogen tentoonstellen. ‘Die zijn daar dan behoorlijk trots op en we begeleiden ze dan ook met de commerciële kant van hun vak.’ Op mijn vraag of hun kunstenaars ook wel eens ‘doorbreken’ komt Vera spontaan met minstens zes namen van kunstenaars die inmiddels in binnen- en buitenland bekend zijn geworden, prijzen hebben gewonnen en exposeren in musea.
Met haar jarenlange ervaring in de wereld van de beeldende kunst – Vera is kunsthistorica – heeft ze een goede kijk op actuele trends. Het valt Vera op dat je soms vroegere thema’s na verloop van tijd weer terug ziet komen. En bepaalde ambachten, zoals textielkunst, beleven soms ook een revival.
SBK-Amsterdam is een stichting zonder winstoogmerk, telt momenteel dertien medewerkers en opereert al jaren volledig kostendekkend. In de beginjaren is het concept van kunstuitleen ook wel via overheidssubsidies gestimuleerd, maar sinds de jaren 90 is daar bij SBK Amsterdam geen sprake meer van.
Omdat er in al die jaren een groot netwerk van vaste leners is ontstaan en mensen vaak ook bij elkaar wat moois zien staan of hangen, is mond-tot-mondreclame nog steeds de beste promotie voor de SBK. Voor met name de jongere doelgroep wordt ook Instagram gebruikt om bekendheid te geven aan dit concept. ‘In feite is het leenmodel een mooi voorbeeld van circulaire economie,’ zegt Vera. ‘In die zin was Pieter Kooistra zijn tijd al ver vooruit.’
Hoewel onder meer het Stedelijk Museum het concept destijds al snel omarmde was er ook wel enige tegenwerking vanuit de kunstwereld. En gek genoeg heeft het voorbeeld nooit succesvol navolging gekregen in het buitenland. ‘Belangstelling was er altijd genoeg, tot aan New York aan toe, maar kennelijk hoort het lenen van kunst toch vooral bij Nederland, want experimenten elders zijn blijkbaar allemaal mislukt.’
Voor de komende dertig jaar, want het honderdjarig bestaan lonkt natuurlijk al een beetje, ziet Vera nog voldoende groeipotentie. ‘Er zijn nog steeds zoveel mensen niet bekend met deze laagdrempelige manier om originele kunst aan je interieur toe te voegen. Laatst hadden we hier wat jongeren over de vloer die helemaal verbaasd waren over deze mogelijkheid en de lage prijs ervan. Als je er via je ouders nooit bekend mee geworden bent, ligt het blijkbaar niet zo voor de hand om er zelf ook eens gebruik van te maken.
Met het oog daarop en vanwege het jubileumjaar biedt SBK nu tijdelijk een gratis proefabonnement aan om het eens uit te proberen. Verder wordt het jubileum gevierd met een reeks bijzondere activiteiten, waaronder een grote jubileumexpositie en een unieke expositiereeks waarin bekende klanten als gastcurator onze kunstcollectie induiken en een persoonlijke selectie samenstellen.
De aftrap wordt gegeven door een van onze favoriete klanten: Marijke Schipper, interieurstyliste van onder andere Heel Holland Bakt, Koffietijd en First Dates. Later dit jaar is de eer aan Leco van Zadelhoff. Veel redenen om eens langs te komen op de KNSM-laan en je te laten verrassen door de zeer gevarieerde en kleurrijke collectie die er te zien en te huur is.
SBK, KNSM-laan 307-309
