Het tochtje van de IJopener gaat dit keer naar de Diemer Vijfhoek en omgeving, waar naar verluidt de otter van Amsterdam huist. We respecteren zijn eventuele aanwezigheid en verbazen ons over de rust en stilte in dit wilde natuurgebied.
Joost van der Vaart | Foto’s Marcel de Cnock
Op een nevelige winterdag fietsen we in rustig tempo van het Oostelijk Havengebied door het Diemerpark op IJburg naar de Diemer Vijfhoek, een buiten de Diemerzeedijk gelegen stuk land ter hoogte van de elektriciteitscentrale die hier ooit door het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland (PEN) is gebouwd. De Diemer Vijfhoek, een schiereiland met inderdaad een vijfhoekige vorm, is bij ouderen wellicht beter bekend als het PEN-eiland.
Bij de centrale, op het fietspad onderaan de dijk, loopt een kudde schapen. Stalen roosters verderop verhinderen dat ze weg kunnen. Hun verontruste geblaat schalt door de ochtend. De weg ligt vol schapenpoep. Geen twijfel, je bent hier echt buiten. Het zal niet de enige viezigheid zijn die we vandaag aan onze schoenen krijgen. De paden in de Diemer Vijfhoek zijn modderig, dat is wel iets om rekening mee te houden.
Onze fietsen zetten we aan de Diemerzeedijk tegen een houten hek. We klimmen de dijk over en lopen meteen de Vijfhoek in. Rechts in de bosjes staat een informatiebord van Staatsbosbeheer, de eigenaar van dit natuurgebied.
Vogels en smookhout
Even wat geschiedenis. Het PEN-eiland ontstond toen in de jaren ’60 een kolossale bouwput moest worden uitgebaggerd voor de
centrale die het Noord-Hollands elektriciteitsbedrijf hier had gepland. De bagger werd aan de andere kant van de Diemerzeedijk geloosd, waar langzaamaan een schiereiland ontstond van zo’n tachtig hectare. De natuur kon haar gang gaan en de tijd deed de rest. Nu lijkt het wel een stuk Biesbosch in oostelijk Amsterdam. Ruig bemoste wilgen en elzen hebben met riet schijnbaar moeiteloos een dichte moerasvegetatie gevormd. Sommige bomen zijn overwoekerd met de uitgebloeide en lichtgrijze resten van wilde clematis of bosrank, in de volksmond ook ‘smookhout’ genoemd. Toepasselijke naam: het lijkt net of er dichte rookwolken tussen de boomtakken hangen.
We glibberen over een kronkelend pad noordwaarts. Je kunt je voorstellen dat het hier in het voorjaar barst van ’t leven, maar nu is het doodstil en een tikje geheimzinnig. Het informatiebord van Staatsbosbeheer vermeldt de aanwezigheid van ringslangen en vogels als rietgorzen en blauwborstjes. In het minder toegankelijke oostelijk deel van de Vijfhoek staat een vogelscherm met uitzicht op een ondiepe oever waar vogels foerageren.
Wilde dieren
Een licht vermolmd bruggetje leidt ons naar de noordelijkste punt van het schiereiland. We lopen naar de waterkant waar het IJmeer zich in al zijn glorie ontplooit. Licht, lucht en weidsheid. Rechts in de verte kun je Pampus zien, daarachter de flats van Almere die opdoemen uit de optrekkende nevel.
Goeie plek voor otters dit. Het heldere visrijke water dichtbij, rietkragen, glooiende oevers en bovenal: rust. Nog maar kortgeleden is hier ergens in de omgeving met wildcamera’s een otter vastgelegd, voor het eerst sinds decennia. Amsterdam, toch al gezegend met wild als reeën, vossen, marters en andere dieren (zie het interview met stadsecoloog Geert Timmermans), heeft nu weer een otter.
In de jaren ’80 leken otters nagenoeg uitgestorven in Nederland. Schrijver Koos van Zomeren noteerde 35 jaar geleden in zijn aangrijpende verhaal De laatste otter van Eernewoude dat uitsterven ‘een wel erg hevige manier van sterven’ is. Exit de otter? Nee, hij kwam terug en lijkt zich nu dus ook in Oost te hebben gevestigd. We zullen hem hier in de Diemer Vijfhoek of de naastgelegen Baai van Ballast niet gaan zoeken, maar blijven netjes op de paden en dempen onze stemmen.
Trouwens, zijn jachtgebied moet groot zijn – dus zoeken is moeilijk. Eerder dan dat hij met zijn snuit voor de wildcamera kwam, werden er vorig jaar zomer op het strand van IJburg sporen en uitwerpselen van de otter aangetroffen. Daar had hij ook een aangevreten vis laten liggen.
We verlaten de Diemer Vijfhoek via de westelijke oeverroute. Van hier heb je zicht op IJburg en de zandvlakte van het opgespoten Strandeiland. Over een paar jaar wonen hier duizenden mensen. Dan moet de otter wel ingeburgerd zijn, anders neemt-ie door de drukte toch weer de wijk.
Met zware schoenen van de modder en de schapenstront, maar onder de indruk van de natuur op dit bijzondere schiereiland, gaan we de dijk over en stappen op de fiets. Huiswaarts, met de otter in gedachten.
