Vorige maand hebben we gestemd voor de gemeenteraad en de stadsdeelcommissie. Wat zijn de opvallendste resultaten? Is de Oost-stemmer afwijkend van de rest van de stad? Of zijn we juist gemiddeld? En hoe zit het in ons eigen verspreidingsgebied? De IJopener zet de cijfers op een rij.
Lisa Scheerder | Foto’s Björn Martens
Eerst iets over het opkomstpercentage. Dat was met 46,6% laag in Amsterdam, maar in Oost ligt het hoger. Bij ons heeft 53,6% een stem uitgebracht op de gemeenteraad. Het opkomstpercentage voor de stadsdeelverkiezingen is altijd lager, deze keer niet uitgezonderd. De redenen daarvoor zijn verschillend. De kiezer weet bijvoorbeeld niet op welke stadsdeelpartij hij wil stemmen, hij is principieel tegen stadsdelen of brengt zijn stem uit in een stembureau buiten zijn stadsdeel waardoor hij niet voor de stadsdeelcommissie kan stemmen. Bij de vorige verkiezingen in 2018 had 50% van de stemgerechtigden in Oost zijn stem uitgebracht bij de stadsdeelverkiezingen. Deze keer is dat 49,8%. Het is op Centrum na het hoogste opkomstpercentage van de stad. Dat is mooi, maar is het veel lager dan gebruikelijk? Ja en nee. Eigenlijk kun je concluderen dat de opkomstcijfers in het verleden nog veel lager lagen, met als dieptepunt 1998 toen 44,7% van de stemgerechtigden in Zeeburg (stadsdeel Oost bestond nog niet) zijn stem uitbracht. Daarna is het opkomstcijfer elke keer omhoog gegaan tot 2006, toen 55,7% stemde. Daarna is het weer gezakt. Toch kunnen we ook nu concluderen dat de politieke betrokkenheid in Oost voor Amsterdamse begrippen groot is.
Versplintering
Een ander fenomeen van deze tijd wordt wel de versplintering van het politieke landschap genoemd. Er zijn steeds meer partijen en belangenbehartigers voor specifieke thema’s. Partijen halen minder zetels waardoor de werkdruk toeneemt, de democratische controle in het gedrang komt en de lokale democratie steeds vaker in crisis verkeert. Elke verkiezing komen er nieuwe partijen op in de stadsdeelpolitiek die daarna weer verdwijnen. Wie kent bijvoorbeeld nog de Buurt Actie Partij die in 1998 twee zetels in de stadsdeelraad van Zeeburg haalde?
In de gemeenteraad zitten na deze verkiezingen twaalf partijen, verdeeld over 45 zetels. De helft van deze partijen heeft twee of minder zetels. In de stadsdeelcommissie Oost zitten nu acht partijen, verdeeld over vijftien zetels. In Oost hebben zes van de acht partijen twee of minder zetels. Naast GroenLinks (vier zetels), D66 (drie zetels), PvdA (twee zetels), VVD (twee zetels) en de SP (één zetel) is DENK voor het eerst vertegenwoordigd, met één zetel. Ook zijn er twee nieuw opgerichte partijen in de stadsdeelcommissie gekomen: St3m/Méérbelangen en de Groenen Basis Piraten, allebei met één zetel.
De stadsdeelcommissie blijkt dus nog meer versplinterd te zijn dan de gemeenteraad. Bovendien is die versplintering fors toegenomen. Ter vergelijking: in 2010 zaten in de stadsdeelraad Oost zes partijen die samen 29 zetels verdeelden. Er was maar één partij die twee zetels had (de partij Méérbelangen), de rest was allemaal groter.
Oost en de gemeenteraad
De zetelverdeling in de gemeenteraad vormt de optelsom van alle in Amsterdam uitgebrachte stemmen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen is de PvdA is de grootste geworden, gevolgd door GroenLinks, D66 en de VVD. Is het stemgedrag van de inwoners van Oost bij de gemeenteraadsverkiezingen nou een afspiegeling van dit gemiddelde? Deels, want ook in Oost hebben de meeste mensen gestemd op de PvdA, vervolgens op GroenLinks, D66 en de VVD. Maar er blijken ook interessante verschillen te zijn. In heel Oost zijn er namelijk in vergelijking met de rest van Amsterdam meer stemmen uitgebracht op de PvdA, GroenLinks, D66, Partij voor de Dieren, BIJ1, Volt en SP. Minder stemmen zijn uitgebracht op VVD, DENK, JA21, CDA en Forum voor Democratie. Daaruit valt te concluderen dat Oost in verhouding tot geheel Amsterdam, een ‘linksere’ signatuur heeft. Maar het kan nog ‘linkser’: in stadsdeel West zijn de meeste stemmen naar GroenLinks gegaan en doen BIJ1 en Partij voor de Dieren het ook heel goed. In stadsdeel Zuidoost is BIJ1 na de PvdA de tweede partij. In stadsdeel Zuid zijn de stemverhoudingen echt anders. Daar is D66 de grootste partij en de VVD na de PvdA de derde partij. En in Nieuw-West is DENK na de PvdA de tweede partij.
Trouw aan de partij?
Het is verleidelijk om te denken dat de Amsterdammer zowel bij de gemeenteraad als bij de stadsdeelcommissie op dezelfde partij stemt. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Interessant is dat die trouwheid per partij blijkt te wisselen. In Oost blijkt dat het meest opvallend te zijn bij GroenLinks. 17,6% van de stemmers in Oost heeft voor de gemeenteraad op GroenLinks gestemd. Maar voor de stadsdeelcommissie heeft 28,4% van de stemmers in Oost op GroenLinks gestemd. Het lijkt er daarom op dat een aanzienlijk aantal stadsdeel-Groenlinks-stemmers bij de gemeenteraad op een andere linkse partij heeft gestemd, zoals Partij voor de Dieren, BIJ1 of Volt.
Bij de PvdA zie je iets anders, een groter percentage heeft bij de gemeenteraad op de PvdA gestemd (18,5%) dan bij de stadsdeelverkiezingen (15,7%). Waarschijnlijk is dat dat het ‘Moorman-effect’ is geweest, de lijststrekker van de stedelijke PvdA die deze gemeenteraadsverkiezingen zowel stedelijk als landelijk de meeste voorkeurstemmen heeft gekregen. Een deel van de stadsdeel-VVD-stemmers heeft bij de gemeenteraad ook anders gestemd, 10,8% lokaal ten opzichte van 8,6% stedelijk. Lokaal in Oost is de VVD dus populairder dan stedelijk. Bij St3m/Méérbelangen is er ook een groot verschil tussen de stadsdeelcommissie-stemmers en de gemeenteraad-stemmers. Bij de stadsdeelcommissieverkiezingen heeft St3m/Méérbelangen 4,1% van de stemmen behaald, in de gemeenteraad 1,1%. St3m/Méérbelangen is dus echt een lokale partij gebleven, geliefd in Oost voor Oost, minder geliefd buiten de stadsdeelgrenzen.
Verder inzoomen op Oost
We hebben al gezien dat het opkomstpercentage bij deze laatste verkiezing in Oost in vergelijking met de stad hoog was. Maar binnen het stadsdeel zijn grote verschillen te zien. De grootste opkomst was op Zeeburgereiland/Nieuwe Diep met 116,6% (je mocht in een ander stadsdeel stemmen en dat is gebeurd op Zeeburgereiland). Op plek twee staat de Oosterparkbuurt met een opkomst van 83,1%. Op de derde plaats de Dapperbuurt met 66,7%.
De laagste opkomst is geweest in de Omval/Overamstel met 41,5%, gevolgd door Betondorp met 41,1% en de allerlaagste opkomst in ons stadsdeel was in de Indische Buurt Oost, met 38,3%.
In het verspreidingsgebied van de IJopener zijn voor de gemeenteraadsverkiezingen in de Indische Buurt West en Oost en op Zeeburgereiland de meeste stemmen naar GroenLinks gegaan. In het Oostelijk Havengebied en op IJburg West is de PvdA de grootste geworden. In IJburg Zuid is de VVD de grootste.
Bij de stadsdeelcommissieverkiezingen is het beeld zoals eerder gezegd anders. Op een aantal stembureaus na is GroenLinks in elk stembureau in Oost de grootste partij geworden. Toch was de PvdA in de tent op het Levantplein in het Oostelijk Havengebied de grootste. Op het stembureau van Montessorischool Steigereiland in IJburg West was D66 de grootste. Deze partij was ook op IJburg Zuid in het stembureau van sportzaal CVT de grootste. De VVD is in IJburg Zuid de grootste in de gymzaal van Laterna Magica. DENK heeft het in een aantal buurten bovengemiddeld goed gedaan: de Indische Buurt Oost en in de Transvaalbuurt.
Superlokale partijen
Het valt op de St3m/Méérbelangen het eigenlijk alleen goed heeft gedaan in de Watergraafsmeer, de oude ontstaansplek van Méérbelangen. Op de zeventig stemmen na die St3m/Méérbelangen op het stembureau van de OBA in IJburg heeft behaald, is er geen substantiële aanhang op IJburg, toch de wijk waar St3m is opgericht. St3m/Méérbelangen heeft ook meegegaan in stadsdeel Noord, maar daar geen zetel kunnen behalen. De vijftien zetels die de partij in de gemeenteraad wilde halen, zijn ook niet gelukt. St3m/Méérbelangen is daar niet vertegenwoordigd.
Ten slotte de Groenen Basis Piraten, de nieuwkomer die één zetel heeft behaald in stadsdeelcommissie Oost. Ook in de stadsdeelcommissies Noord, West en Nieuw-West is deze partij met één zetel vertegenwoordigd. Een zetel in de gemeenteraad is niet gelukt. De partij is een samenvoeging van drie partijen: de Groenen, de Basisinkomen Partij en de Piratenpartij. Opvallend is dat deze partij in Oost bij elk stembureau zo tussen de twintig en dertig stemmen heeft behaald en dus een gelijk verdeelde aanhang door het hele stadsdeel heen heeft. Op drie plekken na: in het stembureau op het Obiplein in de Indische Buurt West heeft de partij vijf stemmen gehaald, in het sportgebouw op het Zeeburgereiland vier stemmen, en in het stembureau in het Leonardo Royal Hotel in Overamstel drie stemmen. Zonder de samenwerking zou geen van deze drie partijen het tot de stadsdeelcommissie hebben gebracht.