Het kan intussen niemand meer zijn ontgaan dat Amsterdam haar 750e ‘verjaardag’ viert. Een stroom van publicaties, evenementen en tentoonstelling vallen ons ten deel. Het Rembrandthuis doet vanzelfsprekend mee, met een tentoonstelling waarbij de bezoeker door de ogen van Rembrandt naar de stad kijkt: Rembrandt & Amsterdam. Natuurlijk gingen we er kijken.
Anne-Mariken Raukema
Bijna was ik het leeuwendeel van de expositie misgelopen. Keurig met de lift naar driehoog in het oude deel van het Rembrandthuis. Naar rechts voor de introductie met 17e-eeuwse kaarten en stadsprenten waar je kon zien wat waar was, welke toren of molen.
Wat ezeltjes voor kinderen om zelf Rembrandt te spelen, in de volgende zaal een bronzen beeldje, een opengeslagen boek met handschrift, helaas zonder bijschriften. Daarna naar beneden afgedaald, tegen de route in, daar ben ik intussen voldoende Amsterdammer voor…
Bijna beneden nog wel een zaaltje met prachtige etsen, maar het bezoek leek een mislukking, wat ik ook zei bij de audiotouruitgifte. Beklaagde me ook over het ontbreken van bijschriften. De man achter de balie was stellig overtuigd dat er wel tekstboren hingen, in Nederlands en Engels. Herkansing, weer de lift in. Daar volgde ik op driehoog gedwee de pijl naar links (rechts was de introductie!) die me naar de tijdelijke tentoonstelling bracht. Ik was weer in het Rembrandthuis!
Thema’s
Zoals gebruikelijk – en voor de bezoeker heerlijk om te volgen – is ook deze Rembrandt-tentoonstelling in sub-onderwerpen ingedeeld.
Rond zijn vijfentwintigste verhuisde Rembrandt van Leiden naar Amsterdam en bleef hier de rest van zijn leven wonen. In en rond de stad vond hij alles wat hij nodig had: mooie gebouwen, vermaak en cultuur in de binnenstad, en daarbuiten de natuur. Hij maakte er prenten en tekeningen van.
Over twee verdiepingen wandel je langs veel prenten, etsen en droge naaldwerken, gegroepeerd in thema’s als Mensen kijken, De stad, Oude gebouwen (die toen al oud waren, nogal wat ruïnes), Bijzondere plekken en een mooie omgeving. We realiseren ons weer dat het buitengebied bij Rembrandthuis annex atelier al bij het huidige mr. Visserplein begon. De Schinkel en de Amstel vormden natuurlijke grenzen tussen stad en platteland. Wat nu Westerpark is, lag ver buiten de stad en daar maakte hij in 1648 een bijzondere tekening van een boerderij met een houten schutting.
Bijzondere plekken
Een van de mooiste van de bijzondere plekken is de Kleine Stinkmolen, op het bolwerk van de stadswal, bij het einde van de Looiersgracht. Vanaf deze hoge plek had je ver uitzicht over de weilanden. Rechts in de verte, op het volgende bolwerk, staan twee mensen te genieten van het uitzicht. Maar ook de molen zelf heeft molenaarszoon Rembrandts aandacht getrokken. Omdat in deze molen leer werd bewerkt met levertraan, had ‘ie de bijnaam Kleine Stinkmolen.
Buurtgenoten en bekende Amsterdammers
Aan wat we nu de Jodenbreestraat noemen, woonden in de 17e eeuw oud-Amsterdammers, maar ook zwarte mensen en veel joden, die uit Spanje en vooral Portugal kwamen. Veel van deze buurtgenoten werden door Rembrandt vastgelegd, uit de bekende losse pols, maar tegelijk ongelooflijk precies.
Veel bekenden van toen zijn deels vergeten. Wie kent nog de namen van Anslo, Francen, Haaringh, Uytenbogaert, Asselijn en Van Coppenol? Lutma? Daar is een straat naar vernoemd. En bij de naam Jan Six gaat bij velen een belletje rinkelen. Hij tekende ze allemaal, Six schilderde hij ook, in opdracht.
Vermaak tenslotte
Aardig te zien hoe vier eeuwen terug mensen hun (schaarse) vrije tijd vulden. Er was kermis, twee keer per week was het theater open, er waren herbergen, dranklokalen en speelhuizen. ’s Winters werd er geschaatst en zomers gebaad in de riviertjes in de buurt. En een attractie was pannenkoeken eten. Rembrandt tekende de bakster in 1635.
De tentoonstelling zelf is ook vermakelijk, en leerzaam, een fijne combinatie.
Rembrandt & Amsterdam, Museum Rembrandthuis, van 23 mei tot en met 7 september 2025.
Check www.rembrandthuis.nl
