In de vorige IJopener kwam het al even langs: rond Amsterdam liggen acht scheggen. Groene vingers die vanuit het buitengebied de stad in steken. Door Van Eesteren bij zijn Uitbreidingsplan Amsterdam uit 1936 expres onbebouwd gelaten. Zodat wij altijd na maximaal een kwartier fietsen in het groen kunnen zijn.
Lisa Scheerder | Illustratie Josien Vogelaar
Het zijn de Amstelscheg, de Amsterdamse Bosscheg, de Scheg van West, de Brettenscheg, de Zaanse scheg, de Waterlandscheg, de IJmeerscheg en de Diemerscheg. De Amsterdamse Bosscheg is het bekendst en wordt door de Amsterdammers het meest bezocht. De andere scheggen zijn veel minder bekend. Dat geldt zeker voor de twee scheggen die in het verspreidingsgebied van de IJopener liggen: de IJmeerscheg en de Diemerscheg. In alle toekomstplannen die de stad Amsterdam opstelt, spelen de scheggen een rol. Zo mogen de 150.000 extra woningen die Amsterdam tot 2050 gaat bouwen, niet in de scheggen komen. Tegelijkertijd zijn de scheggen de periode sinds hun bestaan niet ongeschonden doorgekomen. Er is en wordt volop in gebouwd; IJburg ligt in de IJmeerscheg. En de Diemerscheg is nauwelijks als één gebied te zien, het is bijna verkaveld tot kleine kamers door de enorme hoeveelheid aangelegde infrastructuur. Toch wordt er gezocht naar manieren om de scheggen te behouden en er meer Amsterdammers te laten recreëren.
De IJmeerscheg
De IJmeerscheg is de enige scheg die geheel uit water bestaat: het Markermeer en het IJmeer. De ontstaansgeschiedenis van Amsterdam is onlosmakelijk verbonden met dit water. Als Zuiderzee speelde het ooit een essentiële rol voor de stad. De enorme rijkdom die de stad verwierf, dankte zij aan de handelsroute over dit water. Sinds de bouw van de Afsluitdijk en de Houtribdijk tussen Lelystad en Enkhuizen is de IJmeerscheg een zoetwatergebied geworden.
Een groot probleem voor de IJmeerscheg is de slibvorming. Het slib werd vroeger voor een belangrijk deel op een natuurlijke manier afgevoerd door de wind en de getijden van de Zuiderzee. Met de aanleg van de dijken blijft het slib nu in het water. Dit slib, in combinatie met de turbulentie van het water, maakt het water in de IJmeerscheg troebel en verstikt het bodemleven, waardoor de ecologische kwaliteit van dit natuurgebied af is genomen. Vissen, waterplanten en schelpdieren hebben moeite met overleven, waardoor er voor trekvogels gebrek aan voedsel is ontstaan. Vogels, vissen en planten zijn in aantal en verscheidenheid afgenomen. De waterkwaliteit voldoet niet aan de Natura 2000 doelstellingen.
In 2016 is begonnen met de aanleg van de Markerwadden, vlakbij de Houtribdijk. Er zijn ideeën om dichter bij huis, bij de IJsselmeerdijk, een nieuwe tussenlandzone aan te leggen. Deze tussenlandjes tussen de IJsselmeerdijk en het open water zorgen voor een gevarieerd waterlandschap waar je kunt ronddwalen met een bootje. Het gebied kan zo een belangrijker recreatiefunctie voor de Amsterdammer krijgen. Bovendien zou het tussenland het hele ecosysteem van de IJmeerscheg moeten verbeteren; de slibvang die ontstaat is schuilplek en tegelijkertijd kraamkamer voor het waterleven. In de IJmeerscheg, op een uurtje varen van Amsterdam, ligt dan een nieuwe archipel als een oase in het meer. Het zijn de nieuwe Markerwadden, maar dan vlakbij de stad.
De Diemerscheg
De Diemerscheg bestaat eigenlijk uit drie delen: het Diemerbos, het Diemerpark met de Amsterdam-Rijnkanaalzone, en het Flevopark. Er omheen en er doorheen ligt een spaghetti van nationale infrastructuurlijnen (snelwegen, spoorlijnen en scheepvaartkanalen) binnen een landschap vol met riviertjes zoals de Diem, de Gaasp en het Gein. Er zijn ideeën om een netwerk voor wandelaars en fietsers aan te leggen. Het rondje Diemerscheg, een tocht van twintig kilometer, zou een begrip moeten worden.
Voor het Diemerbos zijn er ook de grootste plannen. Aangezien de bodem van dit bos daalt, wordt er nagedacht over omvorming van het Diemerbos tot een nat klimaatbos. Door het waterpeil te verhogen kan worden voorkomen dat de veengrond uitdroogt. Er zullen dan wel nieuwe boomsoorten moeten worden geplant die tegen natte voeten kunnen, zoals de els, de berk, de wilg en de populier. Langere fietsroutes in de corridor van de A1 zijn belangrijk om Muiden, Weesp, Naarden, de Gooise landgoederen en de Stellingforten goed te kunnen befietsen en bewandelen. En omdat de riviertjes Diem, Gaasp en Gein nog maar nauwelijks worden gebruikt door de kleine watersport, wordt nagedacht over uitbreiding van het aantal aanlegplaatsen.
Een mogelijke bedreiging voor de Diemerscheg is het recentelijk schrappen van IJburg als zoekgebied voor het plaatsen van windturbines. Sindsdien is de Diemerscheg gepromoveerd tot voorkeurgebied. Drie tot zes windturbines zouden er mogelijk zijn. De onaantastbaarheid van de scheggen is nog ver weg. ×
Tv-programma Vroege Vogels was 4 juni jl. in de Diemerscheg. Op npostart.nl is het terug te zien.
