Bijna alle inwoners van Artis hebben een eigen manier van communiceren, die net als bij mensen voor een groot deel wordt bepaald door lichaamstaal. Tijd voor een spoedcursus taal in de oudste dierentuin van Nederland.
Lewis Daniels
Omwonenden van Artis leven al jaren met luidruchtige communicatie van de zeeleeuwen. De een stoort zich eraan, de ander is gehecht aan de drukke, vrolijk klinkende geluiden en wil daarom nooit meer verhuizen. De werkelijkheid is iets anders. Met ‘vrolijk’, luid, toeterend geblaf en gebrul beschermt een bul zijn territorium en harem. Zijn vrouwen blaffen en grommen naar de concurrentie. Hun jongen roepen ze met trillend gehuil. Het kroost reageert met gemekker. Ze herkennen elkaar feilloos. De roep van elke zeeleeuw is uniek.
Hun Afrikaanse buren communiceren met signalen, geuren, aanrakingen en door elkaar te verzorgen. Een mandril die kwaad is, slaat hard op de grond. Tijdens het eten maakt hij grommende en kraaiende geluiden. Zijn gezicht kleurt feller als hij opgewonden is. Bij dominante mannetjes hebben diezelfde kleuren waarschijnlijk een signaalfunctie om de groep te leiden. Met een tweedelige grom roepen ze de groep bij elkaar. Een mandril die zijn hoektanden laat zien, dreigt. Zijn bijna soortgenoot de dril vat dat juist op als een grijns om de lieve vrede te bewaren. Miscommunicatie komt nu eenmaal overal voor.
Ook de struisvogel gebruikt lichaamstaal. Ze cirkelen rond, slaan met hun vleugels en doen onderzoek met hun snavel. Soms sissen, snuiven en fluiten ze. Het van nature agressieve dier spreidt zijn vleugels, strekt zijn nek en houdt zijn kop omhoog als hij dominant is. Door zijn kop en nek naar beneden te richten, neemt hij een onderdanige houding aan. Struisvogels zijn snel bang en gestrest. Een dier dat te agressief is en zijn eigen veren of tenen pikt, is niet op zijn gemak. Mannetjes kunnen zich aangetrokken voelen tot mensen. Dan spreidt hij zijn vleugels en maakt een soort buiging. Met een diep galmend geluid probeert hij vrouwtjes over te halen een gezin met hem te stichten. Dit geluid maakt hij ook als s ‘nachts gevaar dreigt.
Zebra’s praten regelmatig met elkaar door hun oren te bewegen. Bij een ontspannen zebra staan die rechtop. Als ze platliggen, duidt dat op eventueel gevaar. Bewezen is het niet, maar sommigen zien de strepen van zebra’s ook als communicatiemiddel. Ze zouden elkaar daaraan herkennen. Geen zebra heeft dezelfde strepen.
De zeer sociale Afrikaanse wilde honden zijn doorgaans zwijgzaam. Wie aandacht wil, laat een diep, laag geluid horen. Als er opwinding is in de groep piepen ze. Zwakkere groepsleden ‘temmen’ hun agressievere meerderen door bij hen te bedelen. Zo doen ze een beroep op de zorgplicht en vermijden ze een aanval.
Van giraffen werd onterecht gedacht dat ze geen geluid maken. Bij gevaar loeien en snuiven ze. Moeders houden hun jong bij de les met een fluittoon. De overige communicatie is infrasoon. Met heel lage kreungeluiden praten ze elkaar bij.
Afrikaanse pinguïns hebben contact door karakteristiek geroep. Als een vrouwtje een mannetje ziet zitten, trilt zij met haar kop. Dit kan leiden tot een lange, vaste relatie met een geëmancipeerde rolverdeling. De toekomstige vader zorgt voor onderdak in een rotshol. Als zijn wederhelft daar twee eieren heeft gelegd, broeden ze die beurtelings uit. Nadat de eieren zijn uitgekomen gaan ze samen op jacht naar voedsel voor hun kroost.
Jaguars zijn verstokte vrijgezellen. Alleen in de paartijd komen ze bij elkaar. Andere grote katten brullen vaak, de jaguar houdt het meestal bij grommen en brommen. De zwarte jaguar in Artis heeft vandaag wel zin in een praatje. Met steunende, hijgende, raspende geluiden loopt hij rondjes en springt op een rots, op zoek naar een date. Zijn gevlekte soortgenoot in het aangrenzende verblijf geeft geen sjoechem. Liever een slok water uit de vijver. Dan kijkt ze op en lijkt te luisteren naar de lofzang van haar bewonderaar. Misschien komt het komende weken toch nog tot een afspraakje.
Stokstaartjes communiceren met meerdere geluiden die al hun soortgenoten begrijpen. In noodsituaties maken ze een soort blaffend of fluitend geluid om iedereen paraat te laten zijn. Dit wordt ook begrepen door andere prooidieren die zichzelf dan in veiligheid brengen. Het levert de stokstaartjes de bijnaam ‘schildwacht van de woestijn’ op. Hun grootste vijand, de adelaar, verjagen of verwarren ze met stofwolken. Als dat niet afdoende blijkt, gaat de hele groep in de aanval. In rustiger vaarwater lijken ze tevreden te knorren.
