Het oude Sint Jacob | Vera Amende
Ik herinner me het oude Sint Jacob nog, zelfs van twee verbouwingen geleden. Mijn grootvader was daar voor de Tweede Wereldoorlog terechtgekomen. In de hal van het gebouw stond een klein jongenskopje van Afrikaanse afkomst op een sokkeltje. Als je een cent in een gleufje gooide, knikte het kopje welwillend naar je. Alleen hadden we geen cent voorhanden.
De mannen sliepen toen nog op een grote zaal. De bedden werden door een gordijntje van elkaar gescheiden. In de hongerwinter van 1944-45 is hij in Sint Jacob gestorven. Een houten kist was er, meen ik, niet te krijgen en hoogstwaarschijnlijk is hij in een kartonnen doos en per bakfiets of handkar naar een begraafplaats gebracht. Andere voorzieningen waren er op dat moment in de stad gewoon niet meer. Ik heb nog een mooie foto van hem staan uit betere tijden, stijf in het pak gezeten achter zijn cello met drie zonen, allen met een viool in de handen, en een dochter achter de piano.
In diezelfde winter, één dag voor Kerstmis, stierf onze enige grootmoeder en een paar dagen later kwam haar man, mijn andere grootvader, bij ons in huis wonen. Een buurman had een zolderkamer voor hem vrij gemaakt. Ik herinner me hem met uitgestrekte handen boven het noodkacheltje dat boven op de kachel stond. Zo probeerde hij zijn ijskoude handen te warmen. Wanneer deze grootvader na de oorlog naar Sint Jacob verhuisde is me ontgaan, omdat ik behoorlijk ziek werd. Toen ik weer een beetje op mijn benen kon staan, werd ik eind februari met een broertje naar Middenbeemster gebracht om daar te overleven. Deze grootvader gleed op de gladde vloeren van Sint Jacob uit en brak zijn heup, en dat overleefde hij niet.
Nog een herinnering uit die tijd | Vera Amende
Het lijkt door alle beelden van de vreselijke oorlogen van nu alsof de Tweede Wereldoorlog weer dichterbij gekomen is. Je weet ineens weer hoe het klinkt als bommenwerpers elkaar in de nacht boven je hoofd beschieten.
Op 22 maart 1944 stond ik voor het raam, waarschijnlijk om naar de bloeiende iepenbomen te kijken. We woonden toen tweehoog aan de Marnixkade. Ik zie ineens vlak boven de daken van de huizen van de Nassaukade een bommenwerper precies op ons huis afkomen. In een fractie van een seconde is mijn reactie: weglopen, maar ik besef meteen dat weglopen al te laat is. Eigenlijk sta ik verstijfd van schrik. Maar dan, boven het water van de Nassaukade, zwenkt het vliegtuig, vliegt daardoor een fractie hoger, komt net over het spoor achter het Nassauplein en stort achter de Maria Magdalenakerk neer.
Ik bleef altijd benieuwd of die piloot mij misschien voor het raam had zien staan. Maar recent kreeg ik een oude publicatie in handen waaruit bleek dat alle acht Amerikaanse bemanningsleden toen al uit het vliegtuig waren gesprongen en door de Duitsers gevangen waren genomen. Het vliegtuig was dus stuurloos en met die zwenking op het laatste moment heb ik gewoon puur geluk gehad.
Illustratie Erik van Ophem
