Wandelt u eens in april naar de spoorviaducten rond het Muiderpoort station. U vindt er drie opmerkelijke gedenktekens die stof geven tot nadenken over de begrippen vrijheid en discipline in tijden van oorlog en covid.
Dineke Rizzoli
194Oorlog Vanuit het raam zie ik mijn vader op weg gaan naar de verplichte wacht tijdens de avondklok. Moeder is bezig alle ramen te verduisteren op bevel vanuit Duits gezag. Ons pleegzusje huilt. Op de zakradio, verstopt achter de waterhoofdkraan in het souterrain, horen we over de oppositie tegen de bezetter die onze vrijheid heeft verwoest. Als je niet aan dit gezag voldoet, word je gearresteerd en zelfs doodgeschoten. Dat was al te merken bij de Februaristaking, de enige openlijke verzetsactie tegen Jodenvervolging in Europa. Aanleiding waren de razzia’s: honderden Joodse mannen werden opgepakt en per trein naar kamp Westerbork vervoerd. Muidepoort was opstapplaats.
2021, corona
Kunstenaars-collectief Kamp Seedorf heeft aan de kant van de Insulindeweg op de hoek van het wegviaduct bij station Muiderpoort een papieren muurschildering opgeplakt, gemaakt naar voorbeeld van ‘de Dokwerker’ van Mari Andriessen. Het is een teken van de strijd om vrijheid. Ook nu wordt de vrijheid beperkt. In covid-tijd kun je een boete van 95 euro krijgen. Maar deze vrijheidsbeperking is gelukkig van een geheel andere orde dan die van 1941.
Filosofe Marli Huijer vindt dat we pas echt vrij zijn wanneer we ergens door worden gebonden. Dat zegt ze in haar boek ‘Discipline: overleven in overvloed’. Het klinkt tegenstrijdig. Hoe kan gebondenheid zorgen voor vrijheid? Ze stelt dat we pas vrij zijn wanneer we ons zelf regels stellen waarvan we inzien dat ze goed zijn, onafhankelijk van waar we op dat moment toevallig zin in hebben. Vrijheid dankzij regelgeving dus. Als ‘tussendenker’ wil Huijer de verbinding tussen mensen vormgeven. Hoe kan iedereen zijn zegje doen? Hoe zorgen we toch voor genoeg discipline wanneer alles kan en mag? Na de Tweede Wereldoorlog was er een stroming van ‘dedisciplinering’. Vrijheid stond voorop. Maar welke vrijheid? In deze covid-tijd moeten we rationeel overdenken dat avondklok en reisbeperkingen nodig zijn om later weer ‘normaal’, vrij te kunnen leven.
Wat waardevol is
Kijkt u eens in het viaduct onder de sporen. Daar hebben kinderen van het Buurtatelier onder leiding van Roos Eelman blijde, vrolijke schilderingen gemaakt over vrij vervoer. Dat was acht jaar geleden. Nu is het onze verantwoordelijkheid om beperkt te reizen met mondkapje. Huijer vindt dat we discipline niet alleen moeten opvatten als gehoorzaamheid, maar ook als instrument om te bereiken wat we waardevol vinden. Individuele discipline brengt zo vrijheid voor iedereen. Laten we doorlopen langs de fietsenstalling en de kapper en onder de perrons 8 en 9. Naar rechts loopt de Pontanusstraat terug naar het wegviaduct. Bij de hoek ziet u het schervenmonument van Fabrice Hünd dat in 2010 is geplaatst tegen de spoordijk.
Het zijn ‘Scherven van beschaving’. Ook hier een markering van de vrijheid die we hebben. Twintig jaar geleden waren geboren en getogen Amsterdammers zonder migratieachtergrond nog in de meerderheid. Nu telt de gemeente tegen de 200 verschillende nationaliteiten. Geen wij-zij denken, maar samendoen. Ruimte voor minderheden. Geen spanning maar tolerantie. Het mozaïek stelt vijf vrouwenfiguren voor. Iedere afzonderlijke vrouw heeft onmiskenbaar een andere culturele basis. Op de achtergrond zijn zichtbaar een stad, een kerk en een minaret. Dit optimistische werk viert de diversiteit van Amsterdam. Hoe waardevol is dit.
