Boek van Week 26
Nu de vakantie voor veel mensen voor de deur staat, is het aardig een (volgens mij) steeds wijdverbreider gebruik te bespreken: het lezen van een roman die zich afspeelt op de geografische locatie van de vakantiebestemming. Ook in de boekhandel komen er steeds vaker klanten die op zoek zijn naar boek uit bijvoorbeeld Zwitserland, Albanië of een specifieke Italiaanse regio. Ik ben zelf net terug van een fietsvakantie in Oost-Duitsland en las dan ook Lotte in Weimar van Thomas Mann.
Om Lotte in Weimar volledig te kunnen doorgronden, kan ik aanraden om eerst Die Leiden des Junge Werthers van Goethe te lezen. Thomas Mann heeft zijn roman uit 1939 namelijk opgezet als een fictioneel vervolg op een al fictioneel verhaal. Beide boeken putten wel ruim uit gebeurtenissen die werkelijk hebben plaatsgevonden en personages die werkelijk hebben geleefd. Om kort de premisse uit de doeken te doen: Goethe schreef in 1774 een briefroman over een jongeman die extreem verliefd wordt op de beeldschone Lotte. Deze fictionele Lotte zou gebaseerd zijn op Charlotte Buff, destijds een vriendin van Goethe. Mann gebruikt dit feit en laat zijn literaire personage Charlotte Buff in 1816, tweeënveertig jaar na het verschijnen van de roman, naar Weimar gaan om de oude Goethe op te zoeken. In Lotte in Weimar staan veel verwijzingen naar Werther, al is het alleen maar omdat dat boek direct zo’n succes werd, dat haar leven er ook door beïnvloed is. Zo is maître van het hotel waar Charlotte in Weimar verblijft, een zekere heer Mager, volledig van zijn stuk gebracht door het feit dat hij zo’n beroemde gast heeft. En op een zeker moment is het hele stadje uitgelopen om een glimp van de beroemdste vrouw uit de Duitse literatuur op te vangen.
De grote vraag voor de inwoners en de lezer is ‘waarom is Charlotte naar Weimar getogen?’ en die vraag blijft lang staan. Een groot deel van het boek wordt gebruikt voor dialogen tussen Charlotte en personen uit de omgeving van Goethe, waarin er uit verschillende perspectieven een beeld geschetst wordt van het leven van de dichter. Dat gebeurt op magistrale wijze, met een steeds hogere spanningsopbouw over de uiteindelijke ontmoeting. Het boek is dus vooral voor lezers die geïnteresseerd zijn in Goethe of liefhebbers van het werk van Thomas Mann. De rijkheid van de taal is iets dat opvalt bij het lezen van een van een klassieker in het algemeen en Mann in het bijzonder. Het woordgebruik is overdadig en compleet, zeker als je als lezer op een goed moment in de gedachten van Goethe zelf terechtkomt.
Dan nog kort iets over de aanleiding. Wat levert het op om een boek te lezen dat speelt op je reisbestemming? Dat verschilt natuurlijk per boek, want het ene boek is rijk aan beschrijvingen van de omgeving en het andere gaat vooral over de binnenwereld van personen. Lotte in Weimar valt absoluut in de tweede categorie. Toch zijn er ook bij dit boek genoeg aardige herkenningspunten. Charlotte verblijft in Hotel Zum Elephanten, dat onder een net iets andere naam (Hotel Elephant) nog steeds bestaat – en dat inderdaad ook al in 1816 én 1939 deed. Als ze naar het theater gaat of een andere plek, is de wandeling herkenbaar. Zodoende liep ik met een bijzonder gevoel een korte wandeling Hotel Elephant naar het Goethe-haus in Weimar én kan ik iedereen aanraden naar de boekhandel te gaan, alvorens je op vakantie gaat.
_____
Lotte in Weimar’ is geschreven door Thomas Mann vertaald door Tineke Davids, volledig herzien door Frank Schuitemaker
verschenen bij Uitgeverij de Arbeiderspers
Igor Damen is boekverkoper bij Linnaeus Boekhandel, Middenweg 29
